Vitan

Vitan: Fótbóltur er meira enn fótbóltur
29-04-2010
Nútíðarsøgan um heimsins yndisítrótt er meira enn 100 ára gomul

Tað byrjaði alt í 1863 í Onglandi, tá rugby fótbóltur og (association football), ella vanligur fótbóltur greinaðu seg sundur og fóru hvør sína kós, og Football Association í Onglandi varð stovnað

Báðar ítróttirnar stava frá somu rót, og hava báðar langar og fløktar greinar frá felags ættartrænum. Ein kanning gjøgnum tíðina sýnir í minsta lagi eini seks, átta ymiskar ítróttir, sum í vissan mun víkja hvør frá øðrum, men sum allar leita søguliga aftur til fótbóltin. Um hetta er rætt, er ivasamt. Í øllum førum so er tað veruleiki, at fólk hava stuttleikað sær við at sparka til ein bólt í fleiri túsund ár, og tað er eingin orsøk til at meta fótbólt sum eitt frávik frá tí meira ?natúrliga? háttinum, sum er at spæla bólt við hondunum.

Hóast tekin eru um, at bóltur hevur verið nýttur í spæli aðra staðni í verðini, so er menningin av fótbóltsspæli, sum vit kenna tað í dag, farin fram í Bretlandi. Spælið, sum blómaði í Bretsku oyggjunum úr 18. í 19. øld, hevði við sær eina rúgvu av bæði lokal- og økis-frávikum. Hesi vórðu, sum tíðin leið, samskipað og snøggað til, so hesi í dag eru reglurnar undir nútíðar fótbóltsspæli, undir rugby fótbólti og undir Gaelic football í Írlandi.

Ein broyting kom ikki í fyrr enn í byrjanini av 19. øld, tá skúlafótbóltur gjørdist siðvenja, serliga í teimum kendu ensku public schools. Tá hendi umskiftið. Í hesum umhvørvinum bar til at gera broytingar og mennandi ábøtur og snøgga um spælið.

Tá FIFA varð stovnsett í Paris í mai 1904, vóru sjey luttakandi limalond: Frakland, Belgia, Danmark, Niðurlond, Spania (umboðað av Madrid FC), Svøríki og Sveis. Týskland sendi fjarrit og gjørdist limur sama dag.

Seinast í tríati-árunum vóru 51 limir í FIFA; í 1950, eftir eitt millumbil vegna seinna heimsbardaga, var talið komið upp á 73. Næstu hálvu øldina gjørdust fleiri og fleiri eldhugað av fótbóltsspælinum. Og við árslok 2007 vóru 208 limir í FIFA úr øllum pørtum av verðini.
Í sendingini verður tosað við fótbóltsvenjararnar Bill McLeod Jacobsen og Sigfríð Clementsen um, at fótbóltur er meira enn fótbóltur.

Lurta eftir sendingini her.

Vitan

Vitan er sending, har Kári Sólstein fer í dýpdina við einum ávísum evni og tosar við serfrøðingar um tað. Hetta er sendingin, har serfrøðin fær gott pláss, og evni verða útbreidd. Ætlanin við sendingini er at loyva serfrøðingum og granskarum framat at dýpa sína vitan á ein fólksligan hátt, umframt at skapa virðing fyri gransking í Føroyum. Evni í sendingini eru alt frá tara til krabbamein.
Hví hvurvu norðbúgvarnir í Grønlandi? Tað er ein av størstu gátunum í søguni. Nýggj gransking kann kanska geva eina ábending um, hvat hendi.
16-11-2022
Sjálvt um alheimsupphitingin helt uppat í morgin, so hevði havið um allan knøttin hildið fram at hækka
15-09-2022
Tað var ógvuliga heitt í Evropa í summar. Áir tornaðu, skógareldar herjaðu, og fólk vóru um at ganga frá verðini. Orsøkin til ógvusliga hitan var jetstreymurin, sum klovnaði
13-09-2022
Tveir fyrilestrar um avbjóðingar og møguleikar í kristnari náttúrufatan.
17-06-2022
Nýggja føroysk gransking vísir, at hevur tú ávísar broytingar í íleguni APOE4, so ert tú í størri vanda at fáa sjúkuna Alzheimers.
16-05-2022
Søgn í Vágum sigur frá einum stórum vatni, sum lá tætt við Fjallavatn, sum hvarv.
15-02-2022
Arbeiðið at høvuðsumvæla Stokkastovuna í Tinganesi er farið í gongd
20-01-2022
Granskarara úr USA og Føroyum hava kannað DNA í legugrýtinum í Eiðisvatnið, og har sæst, at fyrstu seyðirnir komu har um ár 500.
16-12-2021
- Vit vita ikki, hvat hetta er fyri eitt signal, sigur David Kaplan, ið granskar løgna signalið úr rúmdini.
26-10-2021
Vit hava tikið tær fyrstu kjarnuroyndirnar og goymt tær í rovaranum, sigur Kathryn Stack frá NASA.
05-10-2021
Ann Sølviu Selmarsdóttir Purkhús, fornfrøðingur, hevur staðfest, at átta víkingagravir eru funnar í Føroyum.
28-09-2021
Fjarstýrdi rúmdarbilurin Perseverance lendi á Mars í februar. Hann er sendur til gongustjørnuna at kanna, um tað einaferð hevur verið lív á Mars.
01-04-2021