- Tíðindi, mentan og ítróttur
Góðan morgun Føroyar
<p>- Eg eri ógvuliga spent at síggja myndir av Pluto, sigur Tina Ibsen, rúmdar-alisfrøðingur á Planetarium í Keypmannahavn.</p>
<p>Tað eru 11 ár síðani, at rúmdarfarið, New Horizons, setti kós móti Pluto, og 14. juli fer rúmdarfarið at flúgva fram við smágongustjørnini.</p>
<p> </p>
<p><img alt="" src="/sites/default/files/images/Pluto%202.jpg" style="width: 690px; height: 340px;" /></p>
<p><em>Ferðin hjá New Horizons til Pluto (Mynd: Johns Hopkins University)</em><br />
</p>
<p><strong>Ísakøld verð</strong></p>
<p>- Tað verður ein ísakøld og myrk verð, sum rúmdarfarið fer at taka myndir av. Í veruleikanum eru vit ikki 100% vís í, hvat vit fara at síggja harúti, sigur Tina.</p>
<p>New Horizons fer ikki í ringrás um Pluto, men flýgur við nógvari ferð (58.000 km/t) framvið og fær tí bert nakrar tímar at taka myndir og gera mátingar av smágongustjørnuni.</p>
<p> </p>
<p><img alt="" src="/sites/default/files/images/Pluto%204.jpg" style="width: 690px; height: 414px;" /></p>
<p><em>New Horizons fer at flúgva framvið Pluto við nógvari ferð og taka myndir og gera mátingar. (Mynd: Nasa.gov)</em><br />
</p>
<p><strong>Eris er størri enn Pluto</strong></p>
<p>Pluto er ein smáís-gongustjørna, er seks ferðir minni enn okkara máni og er gjørd av ísi og gróti. Pluto varð fyrstu ferð uppdagað í 1930, og í fleiri ár varð Pluto roknað sum níggjunda gongustjørnan í okkara sólarskipan. Men seinnu árini hevur man funnið fleiri líknandi smágongustjørnur, heilt har úti í Kuiperumráðnum. Eitt nú Eris, ið er ein smágongustjørna, ið er størri enn Pluto. Tí varð avgjørt í 2006, at Pluto ikki hevði uppiborið heiðurin at verða rópt gongustjørna, men varð lækkað í tign til eina smágongustjørnu - eisini rópt dvørgagongustjørna.<br />
</p>
<p><strong>Fimm mánar í ringrás um Pluto</strong></p>
<p>Runt um Pluto ferðast fimm mánar, Charon, Styx, Nix, Keberos og Hydra.<br />
<br />
- Serliga er mánin, Charon, serligur, tí hann er næstan líka stórur sum Pluto. Tí ferðast hesi himmallikam um sama miðpunkt, og tað er sjáldsamt í okkara sólarskipan, sigur Tina.</p>
<p> </p>
<p><img alt="" src="/sites/default/files/images/Pluto%203.jpg" style="width: 690px; height: 592px;" /></p>
<p><em>Fimm mánar eru í ringrás um Pluto (Mynd: Nasa.gov)</em><br />
</p>
<p>- Hevur Pluto eitt lofthav? Eru sprongihol á smágongustjørnini? Og hvussu sær út heilt har úti í útjaðaranum á okkara sólarskipan? Hetta er nakrir av spurningunum vit vóna at kunna svara, sigur Tina Ibsen.</p>
<p> </p>
<p><img alt="" src="/sites/default/files/images/Pluto%201.jpg" style="width: 690px; height: 517px;" /></p>
<p><em>Soleiðis verður ímynda, at tað sær úti á Pluto (NASA/Southwest Research Institute/Alex Parker)</em></p>
<p> </p>
<p><span style="line-height: 1.6em;"><strong>Fyrstuferð Pluto fær vitjan</strong> </span></p>
<p>Hetta er fyrstu ferð, at smágongustjørnan, Pluto, fær vitjan av einum manngjørdum fari, og tað verður 14 juli. Pluto er so langt frá jarðarflatuni, at tað tekur signalinum góðar fimm tímar at náa niður til jørðina.<br />
<br />
New Horizons heldur fram at flúgva longur út í Kupierumráðið, har tað er fult av ísakøldum smágongustjørnum, og seinni verður avgjørt, hvørja av hesum rúmdarfarið skal fara at kanna nærri.<br />
<br />
Lurta eftir samrøðuni við Tinu Ibsen, stjørnualisfrøðingur her.</p>
<p> </p>
<p>Sí video niðanfyri um ferðina hjá New Horizons:</p>
<p> </p>
<p><iframe allowfullscreen="" frameborder="0" height="412" src="https://www.youtube.com/embed/RDIsbN-e1qU" width="690"></iframe></p>