Málteigurin

Enskt flytur skjótari inn í føroyskt
04-06-2020
Ensk orð, sum ikki verða tillagað til føroyskt, verða meira og meira brúkt. Hendan gongdin hevur tikið dik á seg seinasta árið, sigur Elin Henriksen

Vit hava altíð tikið nógv donsk orð ella fremmandaorð gjøgnum danskt inn í talumálið. Næstan øll hesi orð hava havt lætt við at laga seg til føroyska bending í kyni, tali og falli: 

irriteraður / irriterað, fortørnaður / fortørnað, interessera - interesserað, interesseraður / interesserað, alvorligur / alvorlig / alvorligt, vanskuligur / vanskulig / vanskuligt

Ensk sagnorð hava eisini lætt við at laga seg til føroyska bending:

t.d. teldorð í tátíð fleirtali: geymaðu, linkaðu, seyvaðu, delitaðu, skrollaðu, guglaðu

Og eisini navnorð tillaga seg lættliga: 
rutari - rutarar, (cooker) kukkari - kukkarar (= kókikrani), og nøkur gomul dømi: trolari, leytari.

Lýsingarorð tillaga seg ikki
Tað eru serliga ensk lýsingarorð, sum koma inn í talumálið, ið ikki verða bend í kyni:

fresh, happy, fluffy, boring, nice.

Vit siga: Hann er fresh, hon er fresh og tey eru fresh, happy, nice ella boring.

Skuldi tað fylgt føroyskari bending, hevði tað verðið til:

Hann er fressjur - hon er fressj. Hann er naisur - hon er nais.

Her skjýtur Elin Henriksen upp, at brúka orðið, fúsur, í staðin.

Stigbendingin fer eisini
Hesi lýsingarorð kunnu heldur ikki stigbendast, eins og vit eru von:

fressjur - fressjari - fressjast. Tað verður til meira fressj - mest fressj.

Frammanundan er stigbendingin hjá okkum í ferð við at flyta seg frá -ari/-ast til meira/mest, og hetta skumpar eisini tann vegin. Ein vansi av hesum er, at fólk venja seg av við at benda lýsingarorð, ella benda tey skeivt.  

- Hvørja ferð, vit brúka orð, sum ikki laga seg til okkara bendingarmynstur, er tað sum at taka eitt klípi úr grótlaðaða húsinum, sum føroyskt er. Tað kann henda, at vit taka so nógv klípi úr, at húsið dettur niður, sigur Elin Henriksen, málkøn.
 

Málteigurin

Føroyskt mál og mállæra eru til viðgerðar í sendingini Málteigurin, har Elin Henriksen er gestur. Fleiri evni verða tikin upp hvørja ferð, og lurtarar kunnu eisini senda spurningar og viðmerkingar inn til sendingina, sum eisini verða svarað og viðgjørd. Sendingin er at hoyra hvønn mánamorgun klokkan 9.05 og endursend leygardag klokkan 14.00.
Hvat merkir orðingin við eymk og fret, og hví siga vit soleiðis, spyr lurtari Elina Henriksen í hesari sendingini
15-04-2024
Fyrr helt mann, at babba var barnamál, meðan vaksin søgdu pápi. Hetta er ikki galdandi longur, meðan mann í Suðuroy altíð hevur sagt pabba. Øll trý eru javngóð í dag
08-04-2024
Føroyar hava fingið sína fyrstu løggildu stavsetingarorðabók. Tað merkir, at Stavsetingarorðabókin ásetur almennar, føroyskar stavsetingarreglur, og hvussu vit eiga at stava
25-03-2024
Kvennkynsorðið vreiði er til viðgerðar í dagsins sending, eftir at ein prestur segði vreiða heldur enn vreiði. Elin Henriksen, málkøn, greiðir frá, hvussu hetta hongur saman
18-03-2024
Lurtari hevur hug til at týða danska orðið hygejne til heilsufrøði, men tað er at avmarka hetta hugtakið alt, alt ov nógv, heldur Elin Henriksen, málkøn
11-03-2024
Orðasmíð lyftir tekstir upp á eitt hægri stig. Ein av okkara heilt góðu orðasmiðum er skaldið Martin Joensen og við dømum úr hansara tekstum tosa vit um skaldsligt orðasmíð
04-03-2024
Eitt orð, sum mong ivast í, er danska orðið omsorgssvigt, sum mangan verður týtt til umsorganarsvik. Tvey betri orð eru: umsorganartrot og vansorgan, sigur Elin Henriksen
26-02-2024
Forhoyr og frágreiðing eru ikki tað sama, og lógarverkið brúkar ikki sjóforhoyr. Tí eiga vit at siga sjófrágreiðing á føroyskum, sigur Elin Henriksen, málkøn
19-02-2024
Skriðulop, skalvalop, áarlop og omanlop eru ikki tað sama, men summi kunnu brúkast hvørt um annað
12-02-2024
Føroyska navnalóggávan er ung, og tí eru fleiri stavsetingar til summi nøvn. So sum Elisabeth/Elisabet og Christian/Kristian. Skalt tú brúka -th og ch- fylgja treytir við
29-01-2024
Millum ung hoyrist nýggjur málburður, har tey millum annað siga: 'Tað áhugar meg' heldur enn 'eg havi áhuga' ella 'hatta er áhugavert'
22-01-2024
Nýggi kongurin eitur Fríðrikur 10. akkurát sum abbin æt Fríðrikur 9., og tí er tað ikki nýtt, at kongur verður róptur Fríðrikur á føroyskum
15-01-2024