Málteigurin

Faðir vár og ymsar orðingar
15-11-2021
Flestu okkara kenna barnabønina, Faðir vár. Men er Hann á himlinum, himnum, himli ella himni?

Sjálvt í bøn orða vit okkum ymiskt, og tað hoyrist, tá vit lurta eftir morgunlestrinum, tí tað er ógvuliga ymiskt, hvussu ymsu prestarnir orða seg.

Her ræður ikki um at finna rætt ella skeivt, tí hvussu bønin, Faðir vár, verður lisin, er øgiliga persónligt, heldur Elin Henriksen, málkøn.

- Tey flestu hava lært hana sum barn og halda fast við sínar orðingar - hóast orðingarnar eru so mangar. Her ber ikki til at tosa um rætt og skeivt - men heldur at hugleiða um ymiskleikar, sigur hon. 

Tá prestur sigur: lat ella latið okkum biðja heldur enn latum okkum biðja, gevur hann kirkjufólkinum boð um at biðja uttan at taka seg sjálvan við. Hetta kemst av gomlum falli, hortativ, sum ikki er til longur á føroyskum.

Hjalmar P. Petersen, professari í málvísindum greiðir soleiðis frá:

 

'Setningurin 'Latum okkum biðja' er ikki boðsháttur, tí eg-persónurin er inkluderadur í 'okkum', altso mann kann ikki geva sær sjálvum eini boð.

Hetta er hortativ, eitt fall, sum annars er deytt í málinum. 'Latum okkum biðja' er ein málslig leivd.'

 

Nøvn og mulkt

Hvussu skal eitt tíðindafólk bera seg at, tá tað skal skriva eitt navn, sum er stavað soleiðis, at tað ikki er í samsvari við stavsetingarreglurnar, spyr lurtari, og vísir á dømi sum Krosstein, ið verður stavað við tveimum s'um heldur enn trimum og eftirnavnið á landsstýriskvinnuni í almannamálum, sum verður stavað -dóttur, hóast dóttir stavast við -ir í hvørfalli.

Í sending herfyri segði eldri maður, at 'hann fekk mulkt'. Fleiri í húskinum ressaðust, tí tey kendu ikki orðið.

Vit umrøða mulkt, og hvat tað merkir. 

Málteigurin

Føroyskt mál og mállæra eru til viðgerðar í sendingini Málteigurin, har Elin Henriksen er gestur. Fleiri evni verða tikin upp hvørja ferð, og lurtarar kunnu eisini senda spurningar og viðmerkingar inn til sendingina, sum eisini verða svarað og viðgjørd. Sendingin er at hoyra hvønn mánamorgun klokkan 9.05 og endursend leygardag klokkan 14.00.
Hvat merkir orðingin við eymk og fret, og hví siga vit soleiðis, spyr lurtari Elina Henriksen í hesari sendingini
15-04-2024
Fyrr helt mann, at babba var barnamál, meðan vaksin søgdu pápi. Hetta er ikki galdandi longur, meðan mann í Suðuroy altíð hevur sagt pabba. Øll trý eru javngóð í dag
08-04-2024
Føroyar hava fingið sína fyrstu løggildu stavsetingarorðabók. Tað merkir, at Stavsetingarorðabókin ásetur almennar, føroyskar stavsetingarreglur, og hvussu vit eiga at stava
25-03-2024
Kvennkynsorðið vreiði er til viðgerðar í dagsins sending, eftir at ein prestur segði vreiða heldur enn vreiði. Elin Henriksen, málkøn, greiðir frá, hvussu hetta hongur saman
18-03-2024
Lurtari hevur hug til at týða danska orðið hygejne til heilsufrøði, men tað er at avmarka hetta hugtakið alt, alt ov nógv, heldur Elin Henriksen, málkøn
11-03-2024
Orðasmíð lyftir tekstir upp á eitt hægri stig. Ein av okkara heilt góðu orðasmiðum er skaldið Martin Joensen og við dømum úr hansara tekstum tosa vit um skaldsligt orðasmíð
04-03-2024
Eitt orð, sum mong ivast í, er danska orðið omsorgssvigt, sum mangan verður týtt til umsorganarsvik. Tvey betri orð eru: umsorganartrot og vansorgan, sigur Elin Henriksen
26-02-2024
Forhoyr og frágreiðing eru ikki tað sama, og lógarverkið brúkar ikki sjóforhoyr. Tí eiga vit at siga sjófrágreiðing á føroyskum, sigur Elin Henriksen, málkøn
19-02-2024
Skriðulop, skalvalop, áarlop og omanlop eru ikki tað sama, men summi kunnu brúkast hvørt um annað
12-02-2024
Føroyska navnalóggávan er ung, og tí eru fleiri stavsetingar til summi nøvn. So sum Elisabeth/Elisabet og Christian/Kristian. Skalt tú brúka -th og ch- fylgja treytir við
29-01-2024
Millum ung hoyrist nýggjur málburður, har tey millum annað siga: 'Tað áhugar meg' heldur enn 'eg havi áhuga' ella 'hatta er áhugavert'
22-01-2024
Nýggi kongurin eitur Fríðrikur 10. akkurát sum abbin æt Fríðrikur 9., og tí er tað ikki nýtt, at kongur verður róptur Fríðrikur á føroyskum
15-01-2024