Vág og vík, sund og fjørður

22-11-2021

Tey fýra orðini, vág, vík, sund og fjørður minna hvørt um annað í merking, men um hugt verður at upprunanum til orðini fæst at vita, hvør munurin er á teimum

Vág og vík, sund og fjørður. Fýra orð, sum minna hvørt um annað í merking, men hvat er munurin á eini vág og vík og á einum sundi og einum firði?

- Nú á døgum ber ikki so væl til at skilja ímillum sund og fjørð, vág og vík. Men vit kunnu hyggja at upprunanum til orðini, greiðir Elin Henriksen, málkøn, frá.

Hoyrdi hin málkøna Suna Merkistein siga soleiðis eftir beinleiðis frásøgn: Vit vóru vandameiri. Hvat er hetta fyri eitt orð, spyr lurtari.

At unna nøkrum nakað hevur positiva merking, men orðið verður eisini brúkt sum nakað negativt. Eg unnist illa í myrkri fyri at nevna eitt dømi.

Og so umrøða vit eisini danskt, tí vit hava fingið ein spurning, sum ljóðar soleiðis:

'Hví eru vit farin at læra perudanskt heldur enn gøtudanskt, sum jú gevur nógva víðari nýtslu, altso nógv fleiri skilja tað - danir eisini'.

Málteigurin

Føroyskt mál og mállæra eru til viðgerðar í sendingini Málteigurin, har Elin Henriksen er gestur. Fleiri evni verða tikin upp hvørja ferð, og lurtarar kunnu eisini senda spurningar og viðmerkingar inn til sendingina, sum eisini verða svarað og viðgjørd. Sendingin er at hoyra hvønn mánamorgun klokkan 9.05 og endursend leygardag klokkan 14.00.

Bein klokka er vorðin røtt

Fyrr var púra vanligt at brúka orðið, bein ella beint, um nakað, sum er rætt. Til dømis var vanligt at siga: bein klokka er 11.07

08-01-2024

Vitlíki og 'vittlíki' eru bæði í lagi

Ársins orð er vitlíki, og framburðurin kann vera við bæði longum og stuttum i: [vi:t] og [vɪt]. Nýggjaru orðini tykjast at leggja seg eftir longra framburðinum

18-12-2023

Munur er á 'tá ið' og 'tá'

Hóast 'tá' líkist nógv 'tá ið' og verður brúkt oftari og meira enn 'tá ið', so er munur á hesum. Vit eiga at skilja ímillum 'tá' og 'tá ið', sigur Elin Henriksen, málkøn

11-12-2023

At leggja hond á er harðskapur

Tað er munur á at leggja hond á og hondina á. Tað fyrra merkir harðskapur uttan so at tilskilað verður, hvørs hond talan er um. Til dømis prestsins hond

04-12-2023

Søgan um hálvhosurnar

Eitt av evnunum í dagsins sending er, hví tað eitur hálvhosur. Hoyrið Elina Henriksen greiða frá áhugaverdu søguni um hálvhosur

29-11-2023

Flóvur er føroyskt orð

Lurtari spyr, um orðið flóvur er føroyskt ella ikki, og hvussu tað stavast, um so er

20-11-2023

Vit mugu góðtaka, at flestu starvsheiti eru kallkyn

Á føroyskum eru nógv starvs- og útbúgvingarheiti kallkyn, og tað noyðast vit at góðtaka, heldur Elin Henriksen, málkøn

13-11-2023

Framleiða skúgvar onnur orð til viks

At framleiða verður meira og meira brúkt, meðan onnur vanlig orð verða skúgvað til viks, heldur lurtari

06-11-2023

Ov nógv u

Vit eru farin at skriva -u har, sum -i eigur at vera. Dømi sum enduliga, náttuna og hurðuna vísa eina ovurnýtslu av -u

31-10-2023

At tapa fyri eitt lið og fyri einum liði eru hvør sítt

Tað er stórur merkingarmunur, tá ið tosað verður um eitt lið, sum hevur tapt fyri einum liði ella tapt fyri eitt lið. Her sæst væl, hvussu nógv røtt bending hevur at siga

23-10-2023

Ivast tú, sig heldur vaksa og minka enn hækka og lækka

Tað er vorðið vanligari at siga hækkar og lækkar enn fyrr. Ivast tú, sig so heldur veksur og minkar enn hækkar og lækkar, sigur Elin Henriksen, málkøn

16-10-2023

Tøkulag og tøkugjald

Í orðum sum tøkulag og tøkugjald kemur orðið, tøku-, av orðinum taka. Sagnorðið verður gjørt um til eitt navnorð og sett saman við øðrum

09-10-2023