Málteigurin

'Vit hevði' má roknast sum málføri
07-02-2022
Summastaðni er so mikið vanligt at siga 'hevði, legði, segði' í tátíð, at tað má roknast sum málføri. Fólk hava sagt soleiðis í minst fýra ættarlið, sigur Elin Henriksen

Eg havi lagt merki til, at summi fólk ikki brúka tátíð fleirtals bendingina av onkrum sagnorðum, t.d. søgdu, løgdu og høvdu. Í staðin fyri at siga 'vit søgdu' so siga tey 'vit segði, hevði og legði'.

Summastaðni er so mikið vanligt at siga so í tátíð, at tað má roknast sum málføri. Fólk hava sagt soleiðis í minst fýra ættarlið, greiðir Elin Henriksen, málkøn, frá.

Hon leggur afturat, at vit mugu góðtaka, at vit hava eitt felags skriftmál, og at tað ikki altíð (og ikki í øllum málførum) er samsvar millum talumál og skriftmál - eins í flestu málum.

 

Kynsneutral heiti

Eg eri granskari og mítt serøki er parlamentir og stjórnarviðurskiftir. Eg havi ein spurning um politisk heiti og heitið 'maður'. Eg kundi hugsað mær at vita, um tað eru aðrir møguleikar fyri kynsneutralari heitum enn løgtingsmaður, landsstýrismaður og løgmaður.

- Hetta er meira ein spurningur til Málstovuna enn til Málteigin, men vit kunnu saktans viðgera hann, sigur Elin Henriksen, málkøn, og leggur afturat, at sum hon sær, er eingin forðing fyri at tosa um løgtingsfólk og landsstýrisfólk.

Hinvegin heldur hon tað vera torført at broyta heitið 'løgmaður', tí tað er eitt slag av starvsheiti. Harav eru nógv tey flestu kallkynsorð.

 

Tol og tolsemi

At vera tolsamur og tolin eru hvør sítt, men tey verða brúkt hvørt um annað.

- Spell, at hesi bæði orðini verða blandað saman. At vera tolin er at hava gott tol, ikki vera ótolin. At vera tolsamur er tað, vit eisini kenna sum tolerantur: at góðtaka mangt, sum er øðrvísi enn tað, vit sjálvi eru, halda, meina ella gera.

Hoyri um eina samráðing, har teir komu sum av 'torvheiðum', neiligt orð. Hví hevur orðingin, 'kom sum av torvheiðum' negativa merking?

- Tað merkir at koma tómhentur, greiðir Elin Henriksen frá.

Málteigurin

Føroyskt mál og mállæra eru til viðgerðar í sendingini Málteigurin, har Elin Henriksen er gestur. Fleiri evni verða tikin upp hvørja ferð, og lurtarar kunnu eisini senda spurningar og viðmerkingar inn til sendingina, sum eisini verða svarað og viðgjørd. Sendingin er at hoyra hvønn mánamorgun klokkan 9.05 og endursend leygardag klokkan 14.00.
Í orðum sum tøkulag og tøkugjald kemur orðið, tøku-, av orðinum taka. Sagnorðið verður gjørt um til eitt navnorð og sett saman við øðrum
09-10-2023
Í gomlum døgum stýrdu fyrisetingarnar millum, til, vegna, innan, uttan hvørsfalli, men í dag stýra tær eisini hvønnfalli - tó ongantíð hvørjumfalli
02-10-2023
Á føroyskum eitur einki voksin ella voksið, tá ið vit tosa um vøkstur. Børnini eru vaksin síðan seinast, og talið er vaksið, staðfestir Elini Henriksen
25-09-2023
Tað er ymiskt, hvørjum føllum ymisk sagnorð stýra. Uttan at hugsa okkum um siga vit at vaska bilin, men vaska barninum. Hví er tað so? Elin Henriksen greinar sagnorð og føll
18-09-2023
Orðini sjálv/ur og einsamøll/mallur verða ofta blandað. Ert tú sjálv inni, ella ert tú einsamøll inni? Elin Henriksen, málkøn, greinar munin
11-09-2023
Tá ið vit vísa tolsemi, eru vit rúmlig og góðtakandi, meðan tol merkir at vera tolin. Hesi bæði, tol og tolsemi, verða ofta blandað
04-09-2023
Ynskisháttur verður so at siga bert brúktur í føstum orðasambondum, og tí er næstan altíð talan um boðshátt, sum hevur ð í fleirtali. Latið bara vera við at hugsa um ynskishát
26-06-2023
Fyrr hóskaði myndin av pisu sera væl til føroyskar studentar, tí tey ungu vóru klár at fara á flog úr reiðrinum til Danmarkar at lesa víðari. Myndin er øðrvísi í dag
19-06-2023
At vakna upp og steingja upp eru dømi um danismur, tí á føroyskum siga vit vanliga, at vit vakna, og vit steingja. Einki upp verður lagt afturat
12-06-2023
Størsti parturin av sendingini er um danismur. Orðingar sum "hetta skal síggjast í ljósinum av", "Føroyar eru komnar í ringt ljós" og aðrar eru til viðgerðar
05-06-2023
At vera borin halakukk er vanlig orðing á føroyskum. Vit tosa um upprunan til orðið
22-05-2023
Lurtari spyr, nær vit brúka orðið, longur, og nær vit brúka orðið, longri. Mállærureglurnar eru greiðar, men ikki allir málfrøðingar eru samdir
15-05-2023