Málteigurin

Prísir vaksa og stig hækka
24-10-2022
Orðini, vaksa og hækka, verða brúkt hvørt um annað. Tá ið okkurt er stórt ella lítið, veksur ella minkar tað - ella økist, meðan nakað, sum er høgt ella lágt, hækkar og lækkar

Nær siga vit hækka, og nær siga vit vaksa? Hækka prísirnir ella vaksa teir?

- Til dømis tøl. Hjá okkum tosa vit um stór og smá tøl, ikki høg og lág tal, greiðir Elin Henriksen, málkøn, frá. 

Vandi og váðar hækka ikki, tí á føroyskum eru vandi og váði stórir og kunnu tí vaksa ella minka. 

 

Nýflett tálg

Í spurnarkappingini í sjónvarpinum fyri góðari viku síðan bleiv sagt ný flett tálg. Er hetta rætt, spyr lurtari?

Tað kann kanska ljóða løgið at tosa um nýfletta tálg, tí tað er jú seyðurin, og ikki tálgin, sum er flett. Robert Joensen nýtir orðið ?nýflett? í hesum sambandi: nýflettur seyður, nýflett krov, nýflett lamb, nýflett tálg, nýflett ær.

 

Bezzerwisser enntá á føroyskum

Slagorðið hjá føroyska Bezzerwisser er: "Enntá á føroyskum". Men hvussu skal orðið, enntá, skiljast? 

Tað er ikki lætt at viðgera týdningin av orðinum 'enntá', tí tað kann verða brúkt á mangan hátt, og merkingarnar, sum standa í MMO, samsvara ikki rættiliga við mátan, orðið vanliga verður brúkt nú á døgum.

Enntá kann verða brúkt sum 'sjálvt' ella 'hóast': "Nú er tátt, enntá á jólum" - "sjálvt á jólum", "hóast tað eru jól". Við hesi merking kann tað fatast niðrandi fyri føroyskt, at spælið enntá er á føroyskum.

Men 'enntá' kann eisini verða brúkt sum 'enn betur, uppaftur betur', kanska um okkurt heldur óvæntað: "Tað gekk enntá betur, enn vit hildu frammanundan".

Við hesi merking kann tað fatast sum, at spælið er fantastiskt, og enn betur:tað er á føroyskum.

 

Ávegis

Tá ið onkur flytur seg úr einum stað til annað, er hann á veg. Ávegis vil siga ein part av leiðini. At vera á veg og ávegis er ikki tað sama.

Dømi:
"Vit fóru tíðliga av stað á veg til flogvøllin, men komin nakað ávegis, máttu vit venda aftur, tí vit høvdu gloymt okkurt."

Hýruvognurin er á veg - men hann er seinkaður, tí hann steðgaði ávegis (t.e. áðrenn hann kom leiðina fram).

Fyrr kundi Smyril vera á veg úr Vági til Havnar og leggja at á Tvøroyri ávegis.
 

Málteigurin

Føroyskt mál og mállæra eru til viðgerðar í sendingini Málteigurin, har Elin Henriksen er gestur. Fleiri evni verða tikin upp hvørja ferð, og lurtarar kunnu eisini senda spurningar og viðmerkingar inn til sendingina, sum eisini verða svarað og viðgjørd. Sendingin er at hoyra hvønn mánamorgun klokkan 9.05 og endursend leygardag klokkan 14.00.
Hóast 'tá' líkist nógv 'tá ið' og verður brúkt oftari og meira enn 'tá ið', so er munur á hesum. Vit eiga at skilja ímillum 'tá' og 'tá ið', sigur Elin Henriksen, málkøn
11-12-2023
Tað er munur á at leggja hond á og hondina á. Tað fyrra merkir harðskapur uttan so at tilskilað verður, hvørs hond talan er um. Til dømis prestsins hond
04-12-2023
Eitt av evnunum í dagsins sending er, hví tað eitur hálvhosur. Hoyrið Elina Henriksen greiða frá áhugaverdu søguni um hálvhosur
29-11-2023
Lurtari spyr, um orðið flóvur er føroyskt ella ikki, og hvussu tað stavast, um so er
20-11-2023
Á føroyskum eru nógv starvs- og útbúgvingarheiti kallkyn, og tað noyðast vit at góðtaka, heldur Elin Henriksen, málkøn
13-11-2023
At framleiða verður meira og meira brúkt, meðan onnur vanlig orð verða skúgvað til viks, heldur lurtari
06-11-2023
Vit eru farin at skriva -u har, sum -i eigur at vera. Dømi sum enduliga, náttuna og hurðuna vísa eina ovurnýtslu av -u
31-10-2023
Tað er stórur merkingarmunur, tá ið tosað verður um eitt lið, sum hevur tapt fyri einum liði ella tapt fyri eitt lið. Her sæst væl, hvussu nógv røtt bending hevur at siga
23-10-2023
Tað er vorðið vanligari at siga hækkar og lækkar enn fyrr. Ivast tú, sig so heldur veksur og minkar enn hækkar og lækkar, sigur Elin Henriksen, málkøn
16-10-2023
Í orðum sum tøkulag og tøkugjald kemur orðið, tøku-, av orðinum taka. Sagnorðið verður gjørt um til eitt navnorð og sett saman við øðrum
09-10-2023
Í gomlum døgum stýrdu fyrisetingarnar millum, til, vegna, innan, uttan hvørsfalli, men í dag stýra tær eisini hvønnfalli - tó ongantíð hvørjumfalli
02-10-2023
Á føroyskum eitur einki voksin ella voksið, tá ið vit tosa um vøkstur. Børnini eru vaksin síðan seinast, og talið er vaksið, staðfestir Elini Henriksen
25-09-2023