Málteigurin

Sigið mamma ella mamma mín - ikki mín mamma
09-01-2023
Fleiri og fleiri siga mín mamma, men tað eitur mamma mín - ella bara mamma

Mín mamma, mín pápi, mín omma. Soleiðis siga børn. Kunnu tit senda eina heilsan út til øll, sum arbeiða við børnum um, at tað eitur mamma mín, pápi mín og omma mín.

Eg hoyri dagliga starvsfólkini siga tað sama.

Soleiðis skrivar lurtari til sendingina.

Elin Henriksen, málkøn, heldur tað kann sigast enn greiðari, tí tað er nóg mikið at siga bara "mamma", "pápi", "omma", "abbi", tá ið talan er um "mín".

Er tað onkur annar, sum sigur tað, so verður tað "mamma tín", "pápi tín" o.s.fr, sigur Elin Henriksen og staðfestir, at hetta uttan iva er ávirkan úr donskum og enskum.

 

So

Á enskum ber til at siga t.d. "I love you so", "I miss you so" o.s.fr. har orðið, so, onkursvegna leggur áherðslu á sagnorðið, og í sanginum "eg gleðist so hvørt jólakvøld", verður so brúkt upp á sama máta.

Men ber tað til at siga "eg elski teg so" ella "eg sakni teg so" uttan at seta nógv aftan fyri so?

 

Skerping

Hví eitur tað sjógvalari, men sjómaður, sjóverk og sjórænari?

- Tað, at orð við tvíljóði kunnu fáa -gv ella -ggj: sjó og sjógv, hoy og hoyggj, kallast skerping.

Í samansettum orðum er eingin skerping, tá ið tað seinna orðið byrjar við hjáljóði: sjómaður, hoykona. 

Men tá ið tað seinna orðið byrjar við sjálvljóði ella h, er skerping: sjógvalari, sjógvhøna; hoyggjhús

 

Talorð og orðatøk

Mong søgdu herfyri, at løgtingsvalið var áttinda desember, og ikki áttanda. Og "14" eigur at verða framborið fjúrtandi - ikki fjúrtindi.

- Í framburði verður ofta ikki skilt ímillum i-ljóð og u-ljóð í endingum, men a-ljóðið eigur ikki at koma í bland við tey, sigur Elin Henriksen, sum sostatt gevur lurtaranum rætt í tí, sum viðkomandi sigur. 

Orðatøkini í hesari sendingini eru: 

Leikum fagurt á foldum, eingin tregur dansin undir moldum.

Og bert er bróðurleyst bak.

 

Málteigurin

Føroyskt mál og mállæra eru til viðgerðar í sendingini Málteigurin, har Elin Henriksen er gestur. Fleiri evni verða tikin upp hvørja ferð, og lurtarar kunnu eisini senda spurningar og viðmerkingar inn til sendingina, sum eisini verða svarað og viðgjørd. Sendingin er at hoyra hvønn mánamorgun klokkan 9.05 og endursend leygardag klokkan 14.00.
Hvat merkir orðingin við eymk og fret, og hví siga vit soleiðis, spyr lurtari Elina Henriksen í hesari sendingini
15-04-2024
Fyrr helt mann, at babba var barnamál, meðan vaksin søgdu pápi. Hetta er ikki galdandi longur, meðan mann í Suðuroy altíð hevur sagt pabba. Øll trý eru javngóð í dag
08-04-2024
Føroyar hava fingið sína fyrstu løggildu stavsetingarorðabók. Tað merkir, at Stavsetingarorðabókin ásetur almennar, føroyskar stavsetingarreglur, og hvussu vit eiga at stava
25-03-2024
Kvennkynsorðið vreiði er til viðgerðar í dagsins sending, eftir at ein prestur segði vreiða heldur enn vreiði. Elin Henriksen, málkøn, greiðir frá, hvussu hetta hongur saman
18-03-2024
Lurtari hevur hug til at týða danska orðið hygejne til heilsufrøði, men tað er at avmarka hetta hugtakið alt, alt ov nógv, heldur Elin Henriksen, málkøn
11-03-2024
Orðasmíð lyftir tekstir upp á eitt hægri stig. Ein av okkara heilt góðu orðasmiðum er skaldið Martin Joensen og við dømum úr hansara tekstum tosa vit um skaldsligt orðasmíð
04-03-2024
Eitt orð, sum mong ivast í, er danska orðið omsorgssvigt, sum mangan verður týtt til umsorganarsvik. Tvey betri orð eru: umsorganartrot og vansorgan, sigur Elin Henriksen
26-02-2024
Forhoyr og frágreiðing eru ikki tað sama, og lógarverkið brúkar ikki sjóforhoyr. Tí eiga vit at siga sjófrágreiðing á føroyskum, sigur Elin Henriksen, málkøn
19-02-2024
Skriðulop, skalvalop, áarlop og omanlop eru ikki tað sama, men summi kunnu brúkast hvørt um annað
12-02-2024
Føroyska navnalóggávan er ung, og tí eru fleiri stavsetingar til summi nøvn. So sum Elisabeth/Elisabet og Christian/Kristian. Skalt tú brúka -th og ch- fylgja treytir við
29-01-2024
Millum ung hoyrist nýggjur málburður, har tey millum annað siga: 'Tað áhugar meg' heldur enn 'eg havi áhuga' ella 'hatta er áhugavert'
22-01-2024
Nýggi kongurin eitur Fríðrikur 10. akkurát sum abbin æt Fríðrikur 9., og tí er tað ikki nýtt, at kongur verður róptur Fríðrikur á føroyskum
15-01-2024