- Tíðindi, mentan og ítróttur
Málteigurin
Tá ið spurt verður eftir støðuni í einum dysti, hoyra vit hvørt um annað fólk spyrja: Hvat er støðan, ella hvør er støðan.
Hetta argar lurtara, sum hevur sent okkum hesi dømi um hetta fyribrigdið:
- Hvat fyri ein kjóla var hon í, heldur enn hvørjum kjóla var hon í.
- Mánakvøldið bar av, tá ið ítróttarverturin segði frá støðuni í leikinum millum HB og B36. Hon spurdi tá, hvat er støðan í kampinum? Skuldi hon ikki heldur spurt: hvør er støðan í kampinum?
Dømi úr øðrum sendingum:
- Hvat er kappingin?
- Hvat er trupulleikin? Ísambandi við samrøðu um fólkatalið í Kollafirði.
- Vita ikki hvat bein tey skulu standa á.
Tað sýnist, sum orðið, hvat, verður nýtt meiri í ymsum sambondum, og eg fari at spyrja á nýføroyskum:
Hvat er hetta fyri nakað?
- Hetta er ikki altíð so lætt at halda skil á, men vit kunnu royna. Vit kunnu brúka spurnarfornøvn at spyrja við, og tá bendast tey í kyni og falli, eins og onnur fornøvn, greiðir Elin Henriksen, málkøn, frá.
Hygg at talvuni niðanfyri:
Spurnarfornavn | Kallkyn | Kvennkyn | Hvørkikyn |
Eintal - hvørfall | Hvør er hasin maðurin? | Hvør er handa konan? | Hvat dýr er hatta? |
Hvønnfall | Hvønn mann sást tú? | Hvørja konu sást tú? | Hvat dýr sást tú? |
Hvørjumfall | Hvørjum manni møtti tú? | Hvørjari konu møtti tú? | Hvørjum dýri møtti tú? |
Fleirtal - hvørfall | Hvørjir menn eru hetta? | Hvørjar konur eru hetta? |
Hvørji dýr eru hetta? |
Hvønnfall | Hvørjar menn sást tú? | Hvørjar konur sást tú? | Hvørji dýr sást tú? |
Hvørjumfall | Hvørjum monnum møtti tú? | Hvørjum konum møtti tú? | Hvørjum dýrum møtti tú? |
Vit kunnu eisini brúka tað, sum eitur spurnarhjáorð at spyrja við, og tey orðini verða ikki bend, t.d.: Hvat, hvar, hvussu, hví.
Tað eru ongar beinleiðis reglur fyri, nær vit nýta hvat slag av orðum, spurnarfornavnið, sum verður bent, ella spurnarhjáorðið, sum ikki verður bent. Onkuntíð kunnu bæði brúkast.
Dømi:
- Hvat er støðan í dystinum? ella Hvør er støðan í dystinum? (kvennkyn)
- Hvat er trupulleikin? ella: Hvør er trupulleikin? (kallkyn)
Í setningum av hesum slag var tað vanligari fyrr at spyrja 'hvat', men 'hvør' hevur so við og við trokað 'hvat' burtur. Tað kann kanska fatast sum eitt slag av 'hyperkorrektión' bara at vilja loyva spurnarorðinum 'hvør' og ikki 'hvat' í slíkum førum.
Í øðrum dømum er einki at ivast í, tí at vit benda spurnarfornavnið: Hvørjum kjóla var hon í?
Viðhvørt er ymisk merking, alt eftir, um vit spyrja hvør ella hvat.
Dømi:
- Hvør er handan konan? So verður svarið: hon er mamma Sáru, ella hon er kona Mikkjal, ella hon er tann, sum býr við síðuna av hjá okkum.
- Hvat er handa konan? So kann svarið t.d. vera, at hon er frisørur, at hon er røsk ella at hon er smart ílatin.
Samdøgur og syftar súður
Vit greiða eisini frá, um munur á orðunum samdøgur og døgn, og hvaðani orðatakið, enn eru allar súður ikki syftar, stavar.