Málteigurin

Helvtin av børnunum fór ella fóru
02-07-2020
Spurningurin, um sagnorðið, fara, eigur at standa í eintali ella fleirtali eftir 'helvtin av børnunum', er ikki so einfaldur at svara

Í sendingini hesa ferð spyr lurtari, um tað eitur ein partur av okkum er ella eru.

Elin Henriksen, málkøn, sigur, at hetta ikki er ein einfaldur spurningur við einum greiðum svari.

Hon vísir til dømið, 'helvtin av børnunum fór við' ella 'helvtin av børnunum fóru við'

- Um tú tekur 'av børnunum' úr setninginum, so er ongin ivi, tí eftir stendur 'helvtin fór við', sigur hon. 

Men um tað koma fleiri orð í millum helvtina og børnini, kann tað skjótt vera freistandi at seta sagnorðið í fleirtal: 

'Helvtin av øllum teimum, smáu, fittu og skilagóðu børnunum fóru við'

- Her verður tað so langt millum helvtina og sagnorðið, sum kemur beint eftir børnunum, og tí vil tað ofta hava við sær, at vit seta 'fóru' heldur enn 'fer' inn, greiðir Elin Henriksen frá. 

Spurd um ongin greið málregla er um hetta, svarar Elin Henriksen, nei. 

Frikadellur og kjøtfrikadellur

'Tá eg var barn, ótu vit frikadellur til døgurða, og tær vóru sjálvandi úr fiski. Tað gjørdu hini børnini eisini. Tað var onki at ivast í, ein frikadella var ein frikadella úr fiski. Onkran sunnudag fingu vit kjøtfrikadellur til døgurða. Hesar vóru gjørdar úr kjøtfarsi. Nú tosa føroyingar um fiskafrikadellur. Eg øsi meg upp hvørja ferð, eg hoyri tað. Kunnu tit ikki greiða fólki frá, at frikadellur eru av fiski, og kjøtfrikadellur eru av kjøti?

Soleiðis skrivar lurtari til Málteigin, og Elin Henriksen gevur lurtaranum rætt. 

- Frikadellur eru úr fiski, sigur hon og greiðir frá, at tað er øvugt í Danmark, og tað er helst ein orsøk til, at vit hoyra fleiri og fleiri føroyingar siga fiskafrikadellur. 

Samanskrivað orð og sløkkja fyri vatninum

Fleiri boð í dagsins sending snúgva seg eisini um smá, samanskrivað orð. So sum á veg, hervið, framyvir, frameftir, avstað og beinanvegin.

Og ein spurningur er, um tað ber til at sløkkja fyri vatninum. Lurtarin vil vera við, at vit skrúva fyri vatninum.

 

Málteigurin

Føroyskt mál og mállæra eru til viðgerðar í sendingini Málteigurin, har Elin Henriksen er gestur. Fleiri evni verða tikin upp hvørja ferð, og lurtarar kunnu eisini senda spurningar og viðmerkingar inn til sendingina, sum eisini verða svarað og viðgjørd. Sendingin er at hoyra hvønn mánamorgun klokkan 9.05 og endursend leygardag klokkan 14.00.
Føroyar hava fingið sína fyrstu løggildu stavsetingarorðabók. Tað merkir, at Stavsetingarorðabókin ásetur almennar, føroyskar stavsetingarreglur, og hvussu vit eiga at stava
25-03-2024
Kvennkynsorðið vreiði er til viðgerðar í dagsins sending, eftir at ein prestur segði vreiða heldur enn vreiði. Elin Henriksen, málkøn, greiðir frá, hvussu hetta hongur saman
18-03-2024
Lurtari hevur hug til at týða danska orðið hygejne til heilsufrøði, men tað er at avmarka hetta hugtakið alt, alt ov nógv, heldur Elin Henriksen, málkøn
11-03-2024
Orðasmíð lyftir tekstir upp á eitt hægri stig. Ein av okkara heilt góðu orðasmiðum er skaldið Martin Joensen og við dømum úr hansara tekstum tosa vit um skaldsligt orðasmíð
04-03-2024
Eitt orð, sum mong ivast í, er danska orðið omsorgssvigt, sum mangan verður týtt til umsorganarsvik. Tvey betri orð eru: umsorganartrot og vansorgan, sigur Elin Henriksen
26-02-2024
Forhoyr og frágreiðing eru ikki tað sama, og lógarverkið brúkar ikki sjóforhoyr. Tí eiga vit at siga sjófrágreiðing á føroyskum, sigur Elin Henriksen, málkøn
19-02-2024
Skriðulop, skalvalop, áarlop og omanlop eru ikki tað sama, men summi kunnu brúkast hvørt um annað
12-02-2024
Føroyska navnalóggávan er ung, og tí eru fleiri stavsetingar til summi nøvn. So sum Elisabeth/Elisabet og Christian/Kristian. Skalt tú brúka -th og ch- fylgja treytir við
29-01-2024
Millum ung hoyrist nýggjur málburður, har tey millum annað siga: 'Tað áhugar meg' heldur enn 'eg havi áhuga' ella 'hatta er áhugavert'
22-01-2024
Nýggi kongurin eitur Fríðrikur 10. akkurát sum abbin æt Fríðrikur 9., og tí er tað ikki nýtt, at kongur verður róptur Fríðrikur á føroyskum
15-01-2024
Fyrr var púra vanligt at brúka orðið, bein ella beint, um nakað, sum er rætt. Til dømis var vanligt at siga: bein klokka er 11.07
08-01-2024
Ársins orð er vitlíki, og framburðurin kann vera við bæði longum og stuttum i: [vi:t] og [vɪt]. Nýggjaru orðini tykjast at leggja seg eftir longra framburðinum
18-12-2023