Málteigurin

Vit ovurnýta ein, eina og eitt
29-11-2021
Óbundna fornavnið verður brúkt óneyðuga nógv, og hetta kemur helst mest fyri í týddum tekstum, heldur Elin Henriksen, málkøn

Okkum dámar heldur væl at brúka óbundnu fornøvnini ein, eina og eitt eftir danskari fyrimynd, heldur lurtari, sum hevur sent okkum eina røð av dømum, har óbundnu fornøvnini verða óneyðuga nýtt.

  • Ein góð útbúgving byrjar við einum góðum lærara
  • Í staðin fyri kransar kann ein minnisgáva sendast til.....
  • Gesturin var ein yngri kvinna
  • Heima við hús hevur hon verið ein góð hjálp
  • Mugu leggja eina langtíðarætlan fyri Koronu.

- Okkum tørvar ikki at siga 'ein' og 'eitt' í heilum. Hetta er helst komið við týddum tekstum, har týðarin ikki hevur givið sær far um, at tey ikki skulu við, sigur Elin Henriksen.

 

Ikki

Tað er munur á at siga 'øll strandfaraskipini sigla ikki' og 'ikki øll strandfaraskipini sigla', heldur lurtari fyri í boðum til Málteigin.

Elin Henriksen er samd og sigur, at tað er hvør sín merking:

Siga vit: Øll skipini sigla ikki, so merkir tað, at eingi skip sigla.
Siga vit: Ikki øll skipini sigla, so eru nøkur, sum sigla.

 

Ganga til ítrótt

Tá eg var ung, spældi eg hondbólt og fótbólt, eg svam og gjørdi fimleik.

Í dag ganga tey ungu til alt. Tey siga, at tey ganga til fótbólt, ganga til hondbólt, ganga til fimleik og tey ganga eisini til svimjing. Kann man siga 'ganga' til allar ítróttargreinar, spyr lurtari, og ein annar spyr um munin á 'eg kann minnast' og 'eg minnist'.

Ofta hoyrast politikkarar siga: 'Vit vilja framburð' ella 'Vit vilja samstarv'.

Her er orðið, hava, tikið burtur. Sama ger seg galdandi við orðunum, hugsa og tosa, har orðið, um, verður tikið burtur, og tí hoyra vit fólk siga: Hugsar tú film ella sjónleik? Hugsar tú sparingar?

Elin Henriksen sigur, at tað er ið hvussu er frægari at siga 'vilja' enn 'ynskja'.

Vilja hoyrir til tey orðini, sum vit nevna háttarsagnorð (modalverbum), saman við skula, kunna, mega, munna.

Men henni hevði dámt betur, um vit brúktu vilja hava enn at taka orðið, hava, burtur.
 

Málteigurin

Føroyskt mál og mállæra eru til viðgerðar í sendingini Málteigurin, har Elin Henriksen er gestur. Fleiri evni verða tikin upp hvørja ferð, og lurtarar kunnu eisini senda spurningar og viðmerkingar inn til sendingina, sum eisini verða svarað og viðgjørd. Sendingin er at hoyra hvønn mánamorgun klokkan 9.05 og endursend leygardag klokkan 14.00.
Hví siga vit bólta rút, hundavakt, manga takk, "banka upp undir borðið"? Onnur evni eru: Forråelse, gentunavnið Vár og munurin á menniskja- og menniskjansligt
22-04-2024
Hvat merkir orðingin við eymk og fret, og hví siga vit soleiðis, spyr lurtari Elina Henriksen í hesari sendingini
15-04-2024
Fyrr helt mann, at babba var barnamál, meðan vaksin søgdu pápi. Hetta er ikki galdandi longur, meðan mann í Suðuroy altíð hevur sagt pabba. Øll trý eru javngóð í dag
08-04-2024
Føroyar hava fingið sína fyrstu løggildu stavsetingarorðabók. Tað merkir, at Stavsetingarorðabókin ásetur almennar, føroyskar stavsetingarreglur, og hvussu vit eiga at stava
25-03-2024
Kvennkynsorðið vreiði er til viðgerðar í dagsins sending, eftir at ein prestur segði vreiða heldur enn vreiði. Elin Henriksen, málkøn, greiðir frá, hvussu hetta hongur saman
18-03-2024
Lurtari hevur hug til at týða danska orðið hygejne til heilsufrøði, men tað er at avmarka hetta hugtakið alt, alt ov nógv, heldur Elin Henriksen, málkøn
11-03-2024
Orðasmíð lyftir tekstir upp á eitt hægri stig. Ein av okkara heilt góðu orðasmiðum er skaldið Martin Joensen og við dømum úr hansara tekstum tosa vit um skaldsligt orðasmíð
04-03-2024
Eitt orð, sum mong ivast í, er danska orðið omsorgssvigt, sum mangan verður týtt til umsorganarsvik. Tvey betri orð eru: umsorganartrot og vansorgan, sigur Elin Henriksen
26-02-2024
Forhoyr og frágreiðing eru ikki tað sama, og lógarverkið brúkar ikki sjóforhoyr. Tí eiga vit at siga sjófrágreiðing á føroyskum, sigur Elin Henriksen, málkøn
19-02-2024
Skriðulop, skalvalop, áarlop og omanlop eru ikki tað sama, men summi kunnu brúkast hvørt um annað
12-02-2024
Føroyska navnalóggávan er ung, og tí eru fleiri stavsetingar til summi nøvn. So sum Elisabeth/Elisabet og Christian/Kristian. Skalt tú brúka -th og ch- fylgja treytir við
29-01-2024
Millum ung hoyrist nýggjur málburður, har tey millum annað siga: 'Tað áhugar meg' heldur enn 'eg havi áhuga' ella 'hatta er áhugavert'
22-01-2024