Speki: Tilboðið í 1906 - ein politisk myta verður til

23-10-2013

Fyrilestur hjá Hans Andrias Sølvará um sonevnda tilboðið í 1906, tá Jóannes Patursson beyð Løgtinginum at fáa ábyrgd av nøkrum málsøkjum og afturfyri skuldi fáa heimild at krevja skatt inn í Føroyum

Í apríl 1906 kom føroyski fólkatingsmaðurin Jóannes Patursson til Føroya við einum tilboði, sum hann legði fyri løgtingið. Tilboðið vildi í høvuðsheitum havt við sær, at løgtingið fekk ábyrgd av nøkrum málsøkjum í Føroyum og afturfyri fekk heimild at krevja skatt inn í Føroyum. Tað stóðst politiskt rumbul av tilboðnum.

Mótstøðumenn Jóannes Paturssonar í løgtinginum sáddu iva um heimild hansara at leggja tilboðið fyri løgtingið, sum 20. mai 1906 sendi skriv til løgmálaráðharran, Peter Adler Alberti, ið hevði ábyrgdina av føroyskum viðurskiftum, har spurt varð eftir heimildini hjá Jóannesi Patursson.

Hóast játtandi svar kom frá Alberti 1. juni 1906, so vístu føroyska veljarafjøldin og løgtingið tilboðnum frá sær. Í 1908 noyddist Alberti at leggja frá sær orsakað av fíggjarsviki og skjalafalsan. Hann varð dømdur og fekk átta ára fongsulsrevsing.

Síðan hevur tilboðið verið knýtt at viðurskiftum kring ein meira ivasaman leiklut hjá Alberti og nakrir spurningar um upprunan til og innihaldið í tilboðnum hava verið óloystir í føroyskari søgugransking. Í hesum fyrilestri verður tann fyrri spurningurin, sum snýr seg um upprunan til tilboðið, umrøddur.

Fyrilestrarhaldari: Hans Andrias Sølvará.

Speki

Savnssending

Í Speki eru sjónvarpsfyrilestrar til teirra, sum vilja vita meira. Fyrilestrahaldararnir koma frá ymsum stovnum, ið hava við gransking at gera.

Speki er eitt úrslit av samstarvi millum Kringvarp Føroya og Fróðskaparsetur Føroya. Hugskotið aftanfyri Speki er at bjóða dygdargóða fólkaupplýsing um ymisk viðurskifti.

Talan er um klassiskar fyrilestrar. Karmurin er minimalistiskur. Talaða orðið er í miðdeplinum.

Fyrilestrarøðin kom fyrstu ferð á skránna í 2007, og er - eftir ein steðg í nøkur ár, nú tikin upp aftur. Sum so er Speki í somu sjangru sum fyrilestrar á eitt nú DK4, BBC Open University, TED.Com og Danskernes Akademi, sum er at síggja á DR2. Síðstnevnda røðin byrjaði í 2010.

Kringvarp Føroya er ein av týdningarmestu mentanarstovnunum í Føroyum. Tí er tað at miðla vitan ein týðandi táttur í public-service tilboðnum hjá Kringvarpinum.

Slag av sending: Sjónvarpsfyrilestrar

Málbólkur: 20+, áhugað í vísindum og vitan

Sendilongd: 20 min.

Samskipari fyri Fróðskaparsetrið er Anna Katrin Matras, annakm@setur.fo

Samskipari fyri Kringvarpið er Ivan Hentze Niclasen, in@kvf.fo