Vitan

Perseverance á Mars
30-07-2020
Dávid Arge Klevang Petersen, vísindamaður á DTU Space, greiðir frá rovarnum Perseverance, ið hann hevur verið við til at ment.

Um eitt gott hálvt ár, lendir ein rumdarbilur á gongustjørnini Mars. Ein sokallaður rovari. Hesin rovarin skal kanna jarðfrøðina á reyðu gongustjørnini, og um tað einaferð hevur verið lív á Mars.

Rovarin hevur fingið heitið Perseverance og ein av teimum, ið hevur verið við til at ment henda mánabilin, er føroyingurin David Arge Klevang Petersen. Hann er adjunktur á DTU Space og verkætlanarleiðari fyri eitt serstakt tól, ið skal skanna yvirflatuna á Mars, í leitanini eftir lívið frá fyrndini.

Mars er áhugaverd, tí gongustjørnan er tætt við og minnir um Jørðina. Man hevur ikki funnið lív á Mars, men man hevur staðfest, at vatn er á Mars og fyri umleið 3,7 milliardum árum síðani, var rennandi vatn á Mars. Eins og vit hava vøtn og høv her á jørðini í dag. Og vatn er fyritreytin fyri lívi, sum vit kenna tað. 

Rúmdarbilurin, Perseverance, er gjørdur á Jet Propulsin Labratory hjá NASA í USA. Sjey høvuðsvísindatól eru á honum. Hesi er sergjørt til at kanna økið og jarðfrøðina kring Jezero goskoppin.

Hann er útgjørdur við 23 myndatólum og tveimum mikrofonum. Eisini hevur hann eina dronu, eina lítla tyrlu við sum eitur Ingenuity.

Rovarin er útgjørdur við einum robotarmi, sum hevur fimm lið og er 2,1 metur langur. Við endan á hesum robotarmi sita fleiri tól, millum annað sera tøkniligi skannarin, sum David hevur staðið á odda fyri.

Streymur kemur frá einum lítlum kjarnorkuverki, ið fær orkuna frá 4,8 kg av plutonium. Kjarnorkuverkið kann veita steym í 14 ár.

Rannsóknarferðin hjá Perseverance er í stuttum:

  • at kanna og kortleggja jarðfrøðina á Mars.
  • kanna møgulig støð, har lív kann hava verið í fyrndini.
  • kanna um tað sæst onkur steinrenning ella tekin frá hesum møguliga fornaldarlívi.
  • taka áhugaverdar steinar, við møguligum steinrenningum og konservera teir í einum hylki, sum eitt rúmdarfar seinni kann fara eftir og føra til jørðina til víðari gransking.
  • kanna um tað ber til at framleiða orku úr lofthavinum á Mars, sum ein liður í fyrireikingini til mannaðar ferðir til Mars einaferð í framtíðini.

Vitan

Vitan er sending, har Kári Sólstein fer í dýpdina við einum ávísum evni og tosar við serfrøðingar um tað. Hetta er sendingin, har serfrøðin fær gott pláss, og evni verða útbreidd. Ætlanin við sendingini er at loyva serfrøðingum og granskarum framat at dýpa sína vitan á ein fólksligan hátt, umframt at skapa virðing fyri gransking í Føroyum. Evni í sendingini eru alt frá tara til krabbamein.
Hví hvurvu norðbúgvarnir í Grønlandi? Tað er ein av størstu gátunum í søguni. Nýggj gransking kann kanska geva eina ábending um, hvat hendi.
16-11-2022
Sjálvt um alheimsupphitingin helt uppat í morgin, so hevði havið um allan knøttin hildið fram at hækka
15-09-2022
Tað var ógvuliga heitt í Evropa í summar. Áir tornaðu, skógareldar herjaðu, og fólk vóru um at ganga frá verðini. Orsøkin til ógvusliga hitan var jetstreymurin, sum klovnaði
13-09-2022
Tveir fyrilestrar um avbjóðingar og møguleikar í kristnari náttúrufatan.
17-06-2022
Nýggja føroysk gransking vísir, at hevur tú ávísar broytingar í íleguni APOE4, so ert tú í størri vanda at fáa sjúkuna Alzheimers.
16-05-2022
Søgn í Vágum sigur frá einum stórum vatni, sum lá tætt við Fjallavatn, sum hvarv.
15-02-2022
Arbeiðið at høvuðsumvæla Stokkastovuna í Tinganesi er farið í gongd
20-01-2022
Granskarara úr USA og Føroyum hava kannað DNA í legugrýtinum í Eiðisvatnið, og har sæst, at fyrstu seyðirnir komu har um ár 500.
16-12-2021
- Vit vita ikki, hvat hetta er fyri eitt signal, sigur David Kaplan, ið granskar løgna signalið úr rúmdini.
26-10-2021
Vit hava tikið tær fyrstu kjarnuroyndirnar og goymt tær í rovaranum, sigur Kathryn Stack frá NASA.
05-10-2021
Ann Sølviu Selmarsdóttir Purkhús, fornfrøðingur, hevur staðfest, at átta víkingagravir eru funnar í Føroyum.
28-09-2021
Fjarstýrdi rúmdarbilurin Perseverance lendi á Mars í februar. Hann er sendur til gongustjørnuna at kanna, um tað einaferð hevur verið lív á Mars.
01-04-2021