Vitan

Vitan: Fótbóltur er meira enn fótbóltur
29-04-2010
Nútíðarsøgan um heimsins yndisítrótt er meira enn 100 ára gomul

Tað byrjaði alt í 1863 í Onglandi, tá rugby fótbóltur og (association football), ella vanligur fótbóltur greinaðu seg sundur og fóru hvør sína kós, og Football Association í Onglandi varð stovnað

Báðar ítróttirnar stava frá somu rót, og hava báðar langar og fløktar greinar frá felags ættartrænum. Ein kanning gjøgnum tíðina sýnir í minsta lagi eini seks, átta ymiskar ítróttir, sum í vissan mun víkja hvør frá øðrum, men sum allar leita søguliga aftur til fótbóltin. Um hetta er rætt, er ivasamt. Í øllum førum so er tað veruleiki, at fólk hava stuttleikað sær við at sparka til ein bólt í fleiri túsund ár, og tað er eingin orsøk til at meta fótbólt sum eitt frávik frá tí meira ?natúrliga? háttinum, sum er at spæla bólt við hondunum.

Hóast tekin eru um, at bóltur hevur verið nýttur í spæli aðra staðni í verðini, so er menningin av fótbóltsspæli, sum vit kenna tað í dag, farin fram í Bretlandi. Spælið, sum blómaði í Bretsku oyggjunum úr 18. í 19. øld, hevði við sær eina rúgvu av bæði lokal- og økis-frávikum. Hesi vórðu, sum tíðin leið, samskipað og snøggað til, so hesi í dag eru reglurnar undir nútíðar fótbóltsspæli, undir rugby fótbólti og undir Gaelic football í Írlandi.

Ein broyting kom ikki í fyrr enn í byrjanini av 19. øld, tá skúlafótbóltur gjørdist siðvenja, serliga í teimum kendu ensku public schools. Tá hendi umskiftið. Í hesum umhvørvinum bar til at gera broytingar og mennandi ábøtur og snøgga um spælið.

Tá FIFA varð stovnsett í Paris í mai 1904, vóru sjey luttakandi limalond: Frakland, Belgia, Danmark, Niðurlond, Spania (umboðað av Madrid FC), Svøríki og Sveis. Týskland sendi fjarrit og gjørdist limur sama dag.

Seinast í tríati-árunum vóru 51 limir í FIFA; í 1950, eftir eitt millumbil vegna seinna heimsbardaga, var talið komið upp á 73. Næstu hálvu øldina gjørdust fleiri og fleiri eldhugað av fótbóltsspælinum. Og við árslok 2007 vóru 208 limir í FIFA úr øllum pørtum av verðini.
Í sendingini verður tosað við fótbóltsvenjararnar Bill McLeod Jacobsen og Sigfríð Clementsen um, at fótbóltur er meira enn fótbóltur.

Lurta eftir sendingini her.

Vitan

Vitan er sending, har Kári Sólstein fer í dýpdina við einum ávísum evni og tosar við serfrøðingar um tað. Hetta er sendingin, har serfrøðin fær gott pláss, og evni verða útbreidd. Ætlanin við sendingini er at loyva serfrøðingum og granskarum framat at dýpa sína vitan á ein fólksligan hátt, umframt at skapa virðing fyri gransking í Føroyum. Evni í sendingini eru alt frá tara til krabbamein.
Nyggjar kjarnuboringar kunnu siga okkum, hvussu veðurlagið hevur verið fyri fleiri túsund árum siðan, og nær fyrstu menniskjuni komu til oyggjarnar
17-01-2017
Um burðardygt seyðarhald og økokritikk í bókmentum
10-01-2017
Um grøna elframleiðslu, visión 2030 og framtíðartankar hjá føroyskum ungdómi
03-01-2017
Sjúrðakvæðini verða hildin at verða elligomul, men nú vil ein professari verða við, at ein prestur í Hvalba yrkti tey øll fyrst í 1800talinum
12-04-2016
Vísindini hava torførari og torførari við at sannføra fólk um tað, ið vísindini siga. Hoyr Pál, Maritu og Boga kjakast um hetta evnið
05-04-2016
David Arge Klevang Pedersen mennir saman við NASA eina nýggja stýrisskipan til rúmdarfør. Hoyr David greiða frá um Juno, Mars2020 og annað áhugavert
22-03-2016
Í sendingini hoyra vit um tað at køla mannakroppin niður og harvið steðga øllum lívi, og at fiti hjá pápum kann førast víðari til tað ófødda barnið
17-03-2016
Hvat er tað fyrsta orðið føroysk børn duga at siga? Tað er ikki mamma, hvat er tað so? Málmenning hjá føroyskum børnum er evnið í sendingini Vitan
03-11-2015
Fornfrøðingur er farin at leita eftir fornum víkingagravum í norðoyggjum. Tað er evnið í sendingini Vitan hesuferð
27-10-2015
Niels Juel Arge tosar við fornfrøðingin Sverra Dahl, um víkingagravirnar í Tjørnuvík
27-10-2015
Hetta eru evinin í hesu sendingini í røðini Vitan
20-10-2015
Iris Thomsen hevur verið og talt hval við Falklandsoyggjarnar, og í summar var stór hvalateljing í norðuratlantshavinum
13-10-2015