Málteigurin

Helvtin av børnunum fór ella fóru
02-07-2020
Spurningurin, um sagnorðið, fara, eigur at standa í eintali ella fleirtali eftir 'helvtin av børnunum', er ikki so einfaldur at svara

Í sendingini hesa ferð spyr lurtari, um tað eitur ein partur av okkum er ella eru.

Elin Henriksen, málkøn, sigur, at hetta ikki er ein einfaldur spurningur við einum greiðum svari.

Hon vísir til dømið, 'helvtin av børnunum fór við' ella 'helvtin av børnunum fóru við'

- Um tú tekur 'av børnunum' úr setninginum, so er ongin ivi, tí eftir stendur 'helvtin fór við', sigur hon. 

Men um tað koma fleiri orð í millum helvtina og børnini, kann tað skjótt vera freistandi at seta sagnorðið í fleirtal: 

'Helvtin av øllum teimum, smáu, fittu og skilagóðu børnunum fóru við'

- Her verður tað so langt millum helvtina og sagnorðið, sum kemur beint eftir børnunum, og tí vil tað ofta hava við sær, at vit seta 'fóru' heldur enn 'fer' inn, greiðir Elin Henriksen frá. 

Spurd um ongin greið málregla er um hetta, svarar Elin Henriksen, nei. 

Frikadellur og kjøtfrikadellur

'Tá eg var barn, ótu vit frikadellur til døgurða, og tær vóru sjálvandi úr fiski. Tað gjørdu hini børnini eisini. Tað var onki at ivast í, ein frikadella var ein frikadella úr fiski. Onkran sunnudag fingu vit kjøtfrikadellur til døgurða. Hesar vóru gjørdar úr kjøtfarsi. Nú tosa føroyingar um fiskafrikadellur. Eg øsi meg upp hvørja ferð, eg hoyri tað. Kunnu tit ikki greiða fólki frá, at frikadellur eru av fiski, og kjøtfrikadellur eru av kjøti?

Soleiðis skrivar lurtari til Málteigin, og Elin Henriksen gevur lurtaranum rætt. 

- Frikadellur eru úr fiski, sigur hon og greiðir frá, at tað er øvugt í Danmark, og tað er helst ein orsøk til, at vit hoyra fleiri og fleiri føroyingar siga fiskafrikadellur. 

Samanskrivað orð og sløkkja fyri vatninum

Fleiri boð í dagsins sending snúgva seg eisini um smá, samanskrivað orð. So sum á veg, hervið, framyvir, frameftir, avstað og beinanvegin.

Og ein spurningur er, um tað ber til at sløkkja fyri vatninum. Lurtarin vil vera við, at vit skrúva fyri vatninum.

 

Málteigurin

Føroyskt mál og mállæra eru til viðgerðar í sendingini Málteigurin, har Elin Henriksen er gestur. Fleiri evni verða tikin upp hvørja ferð, og lurtarar kunnu eisini senda spurningar og viðmerkingar inn til sendingina, sum eisini verða svarað og viðgjørd. Sendingin er at hoyra hvønn mánamorgun klokkan 9.05 og endursend leygardag klokkan 14.00.
Nýggi kongurin eitur Fríðrikur 10. akkurát sum abbin æt Fríðrikur 9., og tí er tað ikki nýtt, at kongur verður róptur Fríðrikur á føroyskum
15-01-2024
Fyrr var púra vanligt at brúka orðið, bein ella beint, um nakað, sum er rætt. Til dømis var vanligt at siga: bein klokka er 11.07
08-01-2024
Ársins orð er vitlíki, og framburðurin kann vera við bæði longum og stuttum i: [vi:t] og [vɪt]. Nýggjaru orðini tykjast at leggja seg eftir longra framburðinum
18-12-2023
Hóast 'tá' líkist nógv 'tá ið' og verður brúkt oftari og meira enn 'tá ið', so er munur á hesum. Vit eiga at skilja ímillum 'tá' og 'tá ið', sigur Elin Henriksen, málkøn
11-12-2023
Tað er munur á at leggja hond á og hondina á. Tað fyrra merkir harðskapur uttan so at tilskilað verður, hvørs hond talan er um. Til dømis prestsins hond
04-12-2023
Eitt av evnunum í dagsins sending er, hví tað eitur hálvhosur. Hoyrið Elina Henriksen greiða frá áhugaverdu søguni um hálvhosur
29-11-2023
Lurtari spyr, um orðið flóvur er føroyskt ella ikki, og hvussu tað stavast, um so er
20-11-2023
Á føroyskum eru nógv starvs- og útbúgvingarheiti kallkyn, og tað noyðast vit at góðtaka, heldur Elin Henriksen, málkøn
13-11-2023
At framleiða verður meira og meira brúkt, meðan onnur vanlig orð verða skúgvað til viks, heldur lurtari
06-11-2023
Vit eru farin at skriva -u har, sum -i eigur at vera. Dømi sum enduliga, náttuna og hurðuna vísa eina ovurnýtslu av -u
31-10-2023
Tað er stórur merkingarmunur, tá ið tosað verður um eitt lið, sum hevur tapt fyri einum liði ella tapt fyri eitt lið. Her sæst væl, hvussu nógv røtt bending hevur at siga
23-10-2023
Tað er vorðið vanligari at siga hækkar og lækkar enn fyrr. Ivast tú, sig so heldur veksur og minkar enn hækkar og lækkar, sigur Elin Henriksen, málkøn
16-10-2023