Málteigurin

Faðir vár og ymsar orðingar
15-11-2021
Flestu okkara kenna barnabønina, Faðir vár. Men er Hann á himlinum, himnum, himli ella himni?

Sjálvt í bøn orða vit okkum ymiskt, og tað hoyrist, tá vit lurta eftir morgunlestrinum, tí tað er ógvuliga ymiskt, hvussu ymsu prestarnir orða seg.

Her ræður ikki um at finna rætt ella skeivt, tí hvussu bønin, Faðir vár, verður lisin, er øgiliga persónligt, heldur Elin Henriksen, málkøn.

- Tey flestu hava lært hana sum barn og halda fast við sínar orðingar - hóast orðingarnar eru so mangar. Her ber ikki til at tosa um rætt og skeivt - men heldur at hugleiða um ymiskleikar, sigur hon. 

Tá prestur sigur: lat ella latið okkum biðja heldur enn latum okkum biðja, gevur hann kirkjufólkinum boð um at biðja uttan at taka seg sjálvan við. Hetta kemst av gomlum falli, hortativ, sum ikki er til longur á føroyskum.

Hjalmar P. Petersen, professari í málvísindum greiðir soleiðis frá:

 

'Setningurin 'Latum okkum biðja' er ikki boðsháttur, tí eg-persónurin er inkluderadur í 'okkum', altso mann kann ikki geva sær sjálvum eini boð.

Hetta er hortativ, eitt fall, sum annars er deytt í málinum. 'Latum okkum biðja' er ein málslig leivd.'

 

Nøvn og mulkt

Hvussu skal eitt tíðindafólk bera seg at, tá tað skal skriva eitt navn, sum er stavað soleiðis, at tað ikki er í samsvari við stavsetingarreglurnar, spyr lurtari, og vísir á dømi sum Krosstein, ið verður stavað við tveimum s'um heldur enn trimum og eftirnavnið á landsstýriskvinnuni í almannamálum, sum verður stavað -dóttur, hóast dóttir stavast við -ir í hvørfalli.

Í sending herfyri segði eldri maður, at 'hann fekk mulkt'. Fleiri í húskinum ressaðust, tí tey kendu ikki orðið.

Vit umrøða mulkt, og hvat tað merkir. 

Málteigurin

Føroyskt mál og mállæra eru til viðgerðar í sendingini Málteigurin, har Elin Henriksen er gestur. Fleiri evni verða tikin upp hvørja ferð, og lurtarar kunnu eisini senda spurningar og viðmerkingar inn til sendingina, sum eisini verða svarað og viðgjørd. Sendingin er at hoyra hvønn mánamorgun klokkan 9.05 og endursend leygardag klokkan 14.00.
Nýggi kongurin eitur Fríðrikur 10. akkurát sum abbin æt Fríðrikur 9., og tí er tað ikki nýtt, at kongur verður róptur Fríðrikur á føroyskum
15-01-2024
Fyrr var púra vanligt at brúka orðið, bein ella beint, um nakað, sum er rætt. Til dømis var vanligt at siga: bein klokka er 11.07
08-01-2024
Ársins orð er vitlíki, og framburðurin kann vera við bæði longum og stuttum i: [vi:t] og [vɪt]. Nýggjaru orðini tykjast at leggja seg eftir longra framburðinum
18-12-2023
Hóast 'tá' líkist nógv 'tá ið' og verður brúkt oftari og meira enn 'tá ið', so er munur á hesum. Vit eiga at skilja ímillum 'tá' og 'tá ið', sigur Elin Henriksen, málkøn
11-12-2023
Tað er munur á at leggja hond á og hondina á. Tað fyrra merkir harðskapur uttan so at tilskilað verður, hvørs hond talan er um. Til dømis prestsins hond
04-12-2023
Eitt av evnunum í dagsins sending er, hví tað eitur hálvhosur. Hoyrið Elina Henriksen greiða frá áhugaverdu søguni um hálvhosur
29-11-2023
Lurtari spyr, um orðið flóvur er føroyskt ella ikki, og hvussu tað stavast, um so er
20-11-2023
Á føroyskum eru nógv starvs- og útbúgvingarheiti kallkyn, og tað noyðast vit at góðtaka, heldur Elin Henriksen, málkøn
13-11-2023
At framleiða verður meira og meira brúkt, meðan onnur vanlig orð verða skúgvað til viks, heldur lurtari
06-11-2023
Vit eru farin at skriva -u har, sum -i eigur at vera. Dømi sum enduliga, náttuna og hurðuna vísa eina ovurnýtslu av -u
31-10-2023
Tað er stórur merkingarmunur, tá ið tosað verður um eitt lið, sum hevur tapt fyri einum liði ella tapt fyri eitt lið. Her sæst væl, hvussu nógv røtt bending hevur at siga
23-10-2023
Tað er vorðið vanligari at siga hækkar og lækkar enn fyrr. Ivast tú, sig so heldur veksur og minkar enn hækkar og lækkar, sigur Elin Henriksen, málkøn
16-10-2023