Málteigurin

Boðsháttur og ynskisháttur
26-06-2023
Ynskisháttur verður so at siga bert brúktur í føstum orðasambondum, og tí er næstan altíð talan um boðshátt, sum hevur ð í fleirtali. Latið bara vera við at hugsa um ynskishát

Um eg sigi: "Hyggið framvið, tá ið tit eru í Havn", er so talan um ynskishátt ella boðshátt, ella kann tað vera bæði?

Soleiðis spyr lurtari í sendingini hesa ferð.

Elin Henriksen sigur, at her er einki at ivast í, at hetta er boðsháttur og endar við ð.

Ein góður máti at kanna tað er at seta setningin í eintal, greiðir hon frá og vísir á eitt dømi:

'Hygg inn á gólvið, tá ið tú ert í Havn' ella 'Hyggi tú inn á gólvið, tá ið tú ert í Havn'.

Boðsháttur er ikki eins í eintali og fleirtali, ynskisháttur ella hugsháttur er eins í eintali og fleirtali.

- Eg vildi ynskt, at hesir hættir itu okkurt annað, tí tað eru alt ov nógv, sum ivast í teimum. Og tað skal so at siga altíð vera boðsháttur, tí hann fevnir bæði um boð, ynski, bønir og áheitanir, sigur Elin Henriksen, málkøn.

 

Uttaneftir, søkja og sóknast

Vit hava uttanífrá og inneftir. So hava vit uttaneftir, sum ljóðar eitt sindur sum úteftir, men merkir í veruleikanum inneftir. Hvussu skal hetta skiljast?

Og hvat er munurin á at søkja eftir onkrum og so at sóknast eftir onkrum?

Onnur orð, sum eru til viðgerðar eru rinda, sum kann hava merkingina at fíra, aftan, sum hevur -ft, meðan uttan hevur -tt, umkalfatra, slåbrokkur og vissi og um.

 

Etymologiskt mið

Tá ið upprunin til eitt orð skal lýsast, verður ofta víst til etymologi. Tað fekk lurtara at spyrja, hvar Elin Henriksen leitar eftir føroyskari etymologi. 

Elin Henriksen vísir til íslendska orðabók, sum finst her.

Málteigurin

Føroyskt mál og mállæra eru til viðgerðar í sendingini Málteigurin, har Elin Henriksen er gestur. Fleiri evni verða tikin upp hvørja ferð, og lurtarar kunnu eisini senda spurningar og viðmerkingar inn til sendingina, sum eisini verða svarað og viðgjørd. Sendingin er at hoyra hvønn mánamorgun klokkan 9.05 og endursend leygardag klokkan 14.00.
Millum ung hoyrist nýggjur málburður, har tey millum annað siga: 'Tað áhugar meg' heldur enn 'eg havi áhuga' ella 'hatta er áhugavert'
22-01-2024
Nýggi kongurin eitur Fríðrikur 10. akkurát sum abbin æt Fríðrikur 9., og tí er tað ikki nýtt, at kongur verður róptur Fríðrikur á føroyskum
15-01-2024
Fyrr var púra vanligt at brúka orðið, bein ella beint, um nakað, sum er rætt. Til dømis var vanligt at siga: bein klokka er 11.07
08-01-2024
Ársins orð er vitlíki, og framburðurin kann vera við bæði longum og stuttum i: [vi:t] og [vɪt]. Nýggjaru orðini tykjast at leggja seg eftir longra framburðinum
18-12-2023
Hóast 'tá' líkist nógv 'tá ið' og verður brúkt oftari og meira enn 'tá ið', so er munur á hesum. Vit eiga at skilja ímillum 'tá' og 'tá ið', sigur Elin Henriksen, málkøn
11-12-2023
Tað er munur á at leggja hond á og hondina á. Tað fyrra merkir harðskapur uttan so at tilskilað verður, hvørs hond talan er um. Til dømis prestsins hond
04-12-2023
Eitt av evnunum í dagsins sending er, hví tað eitur hálvhosur. Hoyrið Elina Henriksen greiða frá áhugaverdu søguni um hálvhosur
29-11-2023
Lurtari spyr, um orðið flóvur er føroyskt ella ikki, og hvussu tað stavast, um so er
20-11-2023
Á føroyskum eru nógv starvs- og útbúgvingarheiti kallkyn, og tað noyðast vit at góðtaka, heldur Elin Henriksen, málkøn
13-11-2023
At framleiða verður meira og meira brúkt, meðan onnur vanlig orð verða skúgvað til viks, heldur lurtari
06-11-2023
Vit eru farin at skriva -u har, sum -i eigur at vera. Dømi sum enduliga, náttuna og hurðuna vísa eina ovurnýtslu av -u
31-10-2023
Tað er stórur merkingarmunur, tá ið tosað verður um eitt lið, sum hevur tapt fyri einum liði ella tapt fyri eitt lið. Her sæst væl, hvussu nógv røtt bending hevur at siga
23-10-2023