Tá Grønland bjargaði Føroyum

Grønland hevur mangan roynst føroyingum væl, og í fleiri ár var meiri enn helvtin av føroyska útflutningsvirðinum fiskað í Grønlandi.

Fyri Seinra heimsbardaga var Grønland rættuliga avbyrgt, og ikki bara landafrøðiliga, men eisini tí at hetta var ein partur av danska hjálandapolitikkinum hjá dønum mótvegis Grønlandi.

Kortini fingu føroyingar loyvi til at rógva út í Grønlandi, og í 1934 fór hin kendi skiparin, Elias Johannesen úr Miðvági, Birtu Lias, til Grønlands at rógva út frá landi.

Nordafar stovnað

Hesin útróðurin fekk eisini stóran týdning fyri Føroyar. Bæði í 1930- og 1950-árunum var kreppa í Føroyum, og tí kom tað væl við at kunna fara til Grønlands at rógva út.

Og heilt til fyrst í 1970-árunum hevði útróðurin í Grønlandi stóran týdning fyri føroyska búskapin – og fyri menningina av føroyska bátinum, snelluni og føroysku flakavinnuni yvirhøvir.

Í 1953 varð grundarsteinurin lagdur til Nordafar. Tá kastaðu føroyska Grønlandsfelagið, danska felagið Asgrico og norska felagið Utrustning saman og stovnaðu partafelagið Nordafar. Føroyingar og norrmenn áttu hvør sínar 800.000 krónur í partapeningi og danir 400.000 krónur.

Kelda: Levi Mørk á Youtube.com

Nordafar varð sera virkið í Føroyingahavnini, serliga í 1950- og 1960-árunum, sum hesar upptøkurnar frá 1968 eisini vísa. 

Virksemið hjá Nordafar minkaði í 1970-árunum, og tá ið Nordafar fór á húsagang í 1989, misti landskassin 70 milliónir krónur.

Røð í seks partum

Vit fara í seks útvarpssendingum at viðgera grønlandsútróðurin, ið er ein týðandi og forvitnisligur partur av føroyskari vinnulívssøgu. 

Tað gera vit við frásøgnum frá fólki, ið vóru haryviri, samstundis sum vit eisini seta hetta í eitt søguligt perspektiv.

Vit leita eisini í kringvarpssavnið, og fara harumframt at fregnast um ætlanina um eitt søgusavn í Miðvági, sum skal lýsa føroyska útróðurin í Grønlandi.

Og so nema vit eisini leysliga við aðrar tættir, tá ið talan er um føroyska fiskivinnu í Grønlandi.

Fyrsti partur 

Í fyrstu sendingin, ið verður send í dag – týsdagin - kl. 17:05, skifta vit orð við Erling Isholm, søgufrøðing, um tíðarskeiðið fyri Seinra heimsbardaga. 

Vit tosa við Mayfinn Norðoy, arkitekt, og Marionnu Simonsen, hvørs mammubeiggi var navnframi bátabyggjarin Hans Kristoffer Hansen, vanliga nevndur Stoffa.

Fyrsti partur er tøkur á KVF Ljóð, og tú kanst hoyra hann her. 

Hvat: "Tá Grønland bjargaði Føroyum" (1:6) - stuttrøð um grønlandsútróðurin
Hvar: Í útvarpinum
Nær: Í dag, týsdagin, kl. 17.05