Málteigurin

Røðari er gamalt orð fyri rógvara
06-02-2023
Tað er einki galið við at brúka orðið, røðari, fyri rógvara, tí røðari er gamalt, føroyskt orð fyri rógvara

Tað kemur ofta fyri, at fólk finnast at, tá ið tey hoyra orð í útvarpinum, sum tey ikki kennast við.

Eitt dømi um hetta var herfyri, tá ið útvarpsvertur brúkti orðið, røðari. Orðið, røðari er kanska ikki so ókent, men í hesum førinum var tað brúkt um rógvara. 

Mong hava vent sær til okkara í Málteiginum um hetta og gjørt vart við, at ein røðari er ein, sum heldur røðu, og ein rógvari ein, sum rør.

Elin Henriksen, málkøn, greiðir frá, at lurtarar fevna eisini um gomul fólk, ja tey eru kanska tey, sum lurta mest eftir útvarpinum.

- Og eg haldi, at nógv gomul fólk kenna orðið røðari um rógvari, og kanska er tað framvegis livandi í onkrum málføri, sigur hon og leggur afturat, at hon sær einki skeivt í hesum.


Innan og handan
Fyrisetingar eru orð, sum vit javnan verða ørkymlað av, og tvær av teimum eru tær báðar innan og handan, og hesar verða ofta brúktar í førum, har tær ikki kunnu brúkast - so sum fólk handan felagsskapir ella arbeiðið innan eina vinnu.

Handan merkir hinumegin, og tí skal tað einans brúkast í tí samanhangi. 

- Tí eiga vit at siga fólkini aftan fyri felagsskapin, og arbeiðið í einari vinnu, sigur Elin Henriksen. 

Innan hevur eisini fleiri merkingar, men eingin teirra kann brúkast til at siga “innan hetta økið”.

Innan kann sum hjáorð vera

  • ·    haðan tú kemur: Eg eri komin innan av Skálafjørðinum. 
  • ·    á innaru síðu: mála húsini innan

sum fyriseting

  • ·    innan fyri: innangarðs, innanveggja
  • ·    um tíð - áðrenn: arbeiðið skal vera liðugt innan 3 vikur

Innan kann eisini vera sambindingarorð, men tað er lítið brúkt longur. 

Í stuttum: 

  • tað eitur ikki innan fiskivinnuna, men í fiskivinnuni
  • tað eitur ikki innan hetta økið, men á hesum økinum
  • og tað eitur ikki innan skúlaskap, men í skúlaskapi

 

Dagsins orðatøk eru: 

  • vera sum kúgv í heimabeiti.
  • vera sum kúgv í tjóðri
  • vera sum hundur og ketta

Onnur evni, sum eru umrødd í dag, eru orðið, at pendla, orðingin, tímir tú at gera hetta fyri meg, grót ella rótføroyskt, gravskitið og fipur. 

 

Málteigurin

Føroyskt mál og mállæra eru til viðgerðar í sendingini Málteigurin, har Elin Henriksen er gestur. Fleiri evni verða tikin upp hvørja ferð, og lurtarar kunnu eisini senda spurningar og viðmerkingar inn til sendingina, sum eisini verða svarað og viðgjørd. Sendingin er at hoyra hvønn mánamorgun klokkan 9.05 og endursend leygardag klokkan 14.00.
Tað er vorðið vanligari at siga hækkar og lækkar enn fyrr. Ivast tú, sig so heldur veksur og minkar enn hækkar og lækkar, sigur Elin Henriksen, málkøn
16-10-2023
Í orðum sum tøkulag og tøkugjald kemur orðið, tøku-, av orðinum taka. Sagnorðið verður gjørt um til eitt navnorð og sett saman við øðrum
09-10-2023
Í gomlum døgum stýrdu fyrisetingarnar millum, til, vegna, innan, uttan hvørsfalli, men í dag stýra tær eisini hvønnfalli - tó ongantíð hvørjumfalli
02-10-2023
Á føroyskum eitur einki voksin ella voksið, tá ið vit tosa um vøkstur. Børnini eru vaksin síðan seinast, og talið er vaksið, staðfestir Elini Henriksen
25-09-2023
Tað er ymiskt, hvørjum føllum ymisk sagnorð stýra. Uttan at hugsa okkum um siga vit at vaska bilin, men vaska barninum. Hví er tað so? Elin Henriksen greinar sagnorð og føll
18-09-2023
Orðini sjálv/ur og einsamøll/mallur verða ofta blandað. Ert tú sjálv inni, ella ert tú einsamøll inni? Elin Henriksen, málkøn, greinar munin
11-09-2023
Tá ið vit vísa tolsemi, eru vit rúmlig og góðtakandi, meðan tol merkir at vera tolin. Hesi bæði, tol og tolsemi, verða ofta blandað
04-09-2023
Ynskisháttur verður so at siga bert brúktur í føstum orðasambondum, og tí er næstan altíð talan um boðshátt, sum hevur ð í fleirtali. Latið bara vera við at hugsa um ynskishát
26-06-2023
Fyrr hóskaði myndin av pisu sera væl til føroyskar studentar, tí tey ungu vóru klár at fara á flog úr reiðrinum til Danmarkar at lesa víðari. Myndin er øðrvísi í dag
19-06-2023
At vakna upp og steingja upp eru dømi um danismur, tí á føroyskum siga vit vanliga, at vit vakna, og vit steingja. Einki upp verður lagt afturat
12-06-2023
Størsti parturin av sendingini er um danismur. Orðingar sum "hetta skal síggjast í ljósinum av", "Føroyar eru komnar í ringt ljós" og aðrar eru til viðgerðar
05-06-2023
At vera borin halakukk er vanlig orðing á føroyskum. Vit tosa um upprunan til orðið
22-05-2023