Málteigurin

Boðsháttur og ynskisháttur
26-06-2023
Ynskisháttur verður so at siga bert brúktur í føstum orðasambondum, og tí er næstan altíð talan um boðshátt, sum hevur ð í fleirtali. Latið bara vera við at hugsa um ynskishát

Um eg sigi: "Hyggið framvið, tá ið tit eru í Havn", er so talan um ynskishátt ella boðshátt, ella kann tað vera bæði?

Soleiðis spyr lurtari í sendingini hesa ferð.

Elin Henriksen sigur, at her er einki at ivast í, at hetta er boðsháttur og endar við ð.

Ein góður máti at kanna tað er at seta setningin í eintal, greiðir hon frá og vísir á eitt dømi:

'Hygg inn á gólvið, tá ið tú ert í Havn' ella 'Hyggi tú inn á gólvið, tá ið tú ert í Havn'.

Boðsháttur er ikki eins í eintali og fleirtali, ynskisháttur ella hugsháttur er eins í eintali og fleirtali.

- Eg vildi ynskt, at hesir hættir itu okkurt annað, tí tað eru alt ov nógv, sum ivast í teimum. Og tað skal so at siga altíð vera boðsháttur, tí hann fevnir bæði um boð, ynski, bønir og áheitanir, sigur Elin Henriksen, málkøn.

 

Uttaneftir, søkja og sóknast

Vit hava uttanífrá og inneftir. So hava vit uttaneftir, sum ljóðar eitt sindur sum úteftir, men merkir í veruleikanum inneftir. Hvussu skal hetta skiljast?

Og hvat er munurin á at søkja eftir onkrum og so at sóknast eftir onkrum?

Onnur orð, sum eru til viðgerðar eru rinda, sum kann hava merkingina at fíra, aftan, sum hevur -ft, meðan uttan hevur -tt, umkalfatra, slåbrokkur og vissi og um.

 

Etymologiskt mið

Tá ið upprunin til eitt orð skal lýsast, verður ofta víst til etymologi. Tað fekk lurtara at spyrja, hvar Elin Henriksen leitar eftir føroyskari etymologi. 

Elin Henriksen vísir til íslendska orðabók, sum finst her.

Málteigurin

Føroyskt mál og mállæra eru til viðgerðar í sendingini Málteigurin, har Elin Henriksen er gestur. Fleiri evni verða tikin upp hvørja ferð, og lurtarar kunnu eisini senda spurningar og viðmerkingar inn til sendingina, sum eisini verða svarað og viðgjørd. Sendingin er at hoyra hvønn mánamorgun klokkan 9.05 og endursend leygardag klokkan 14.00.
Hví siga vit bólta rút, hundavakt, manga takk, "banka upp undir borðið"? Onnur evni eru: Forråelse, gentunavnið Vár og munurin á menniskja- og menniskjansligt
22-04-2024
Hvat merkir orðingin við eymk og fret, og hví siga vit soleiðis, spyr lurtari Elina Henriksen í hesari sendingini
15-04-2024
Fyrr helt mann, at babba var barnamál, meðan vaksin søgdu pápi. Hetta er ikki galdandi longur, meðan mann í Suðuroy altíð hevur sagt pabba. Øll trý eru javngóð í dag
08-04-2024
Føroyar hava fingið sína fyrstu løggildu stavsetingarorðabók. Tað merkir, at Stavsetingarorðabókin ásetur almennar, føroyskar stavsetingarreglur, og hvussu vit eiga at stava
25-03-2024
Kvennkynsorðið vreiði er til viðgerðar í dagsins sending, eftir at ein prestur segði vreiða heldur enn vreiði. Elin Henriksen, málkøn, greiðir frá, hvussu hetta hongur saman
18-03-2024
Lurtari hevur hug til at týða danska orðið hygejne til heilsufrøði, men tað er at avmarka hetta hugtakið alt, alt ov nógv, heldur Elin Henriksen, málkøn
11-03-2024
Orðasmíð lyftir tekstir upp á eitt hægri stig. Ein av okkara heilt góðu orðasmiðum er skaldið Martin Joensen og við dømum úr hansara tekstum tosa vit um skaldsligt orðasmíð
04-03-2024
Eitt orð, sum mong ivast í, er danska orðið omsorgssvigt, sum mangan verður týtt til umsorganarsvik. Tvey betri orð eru: umsorganartrot og vansorgan, sigur Elin Henriksen
26-02-2024
Forhoyr og frágreiðing eru ikki tað sama, og lógarverkið brúkar ikki sjóforhoyr. Tí eiga vit at siga sjófrágreiðing á føroyskum, sigur Elin Henriksen, málkøn
19-02-2024
Skriðulop, skalvalop, áarlop og omanlop eru ikki tað sama, men summi kunnu brúkast hvørt um annað
12-02-2024
Føroyska navnalóggávan er ung, og tí eru fleiri stavsetingar til summi nøvn. So sum Elisabeth/Elisabet og Christian/Kristian. Skalt tú brúka -th og ch- fylgja treytir við
29-01-2024
Millum ung hoyrist nýggjur málburður, har tey millum annað siga: 'Tað áhugar meg' heldur enn 'eg havi áhuga' ella 'hatta er áhugavert'
22-01-2024