- Tíðindi, mentan og ítróttur
Roykur frá kertiljósum kann vera sera vandamikil
Tað er leygardagur í dag. Vikuskifti. Og hjá nógvum verður tað helst ein góður døgurði í kvøld og fyri at skapa eyka hugna - at tendra nøkur kertiljós.
Men nú kemur ein ordans ljósasløkkjari. Tí tú eigur kanska at lata vera við at tendra kertiljósini. Tí roykur frá kertiljósum kann vera eins vandamikil og roykur frá diesel-olju.
Stearinbitlar helst verri enn dieselbitlar
Tað vísa kanningar hjá donskum granskarum, sum hava kannað, hvørja ávirkan roykur frá ávikavist kertiljósum og diesel hava á mýs. Tað skrivar videnskab.dk.
Kanningarnar vísa, at bitlar frá stearini hava lyndi til at elva til bruna í lungunum og skaðar kyknurnar á mýsnum. Hetta elvir til størri skaðar enn diesel-bitlar frá tungum, stórum maskinum so sum truckum og 25 ára gomlum bilum, sum granskararnir hava samanborið við.
- Tað tykist sum at stearinbitlar eru í øllum førum eins ringir ella kanska enn verri enn dieselbitlar, sigur Peter Møller, professari á stovninum fyri fólkaheilsu-vísund við lærda háskúlan í Keypmannahavn, sum hevur verið við til at gera kanningarnar.
Stearinljós gera astma-sjúkur verri
Hetta er fyrstu ferð, at granskarar hava sammett stearin-bitlar við bitlar frá diesel. Nú eru royndirnar higartil bert gjørdar á mýs, men vísa kanningar sama úrslit fyri menniskju, so kann tað merkja, at stearinljós gera astma-sjúkur verri, elva til bronkitis ella í ringasta føri elva til lungnakrabba ella økja vandan fyri hjartasjúkum.
Eisini aðrar kanningar hava víst, at kertiljós og roykur frá brenniovnum kann hava neiliga ávirkan á heilsuna hjá fólki. Ráðini frá granskarunum eru, at fólk eiga at minka nýtsluna av kertiljósum.
Kertiljós eru vanliga gjørd úr paraffin ella stearini. Men nøkur eru eisini gjørd úr bivoks, soja og plantuolju. Danska umhvørvisstýrið sigur, at tað er ikki so týdningarmikið, hvat ljósið er gjørt av. Tað avgerandi er, at ljósið brennur gott og ikki sótar.