Málteigurin

Vit ovurnýta ein, eina og eitt
29-11-2021
Óbundna fornavnið verður brúkt óneyðuga nógv, og hetta kemur helst mest fyri í týddum tekstum, heldur Elin Henriksen, málkøn

Okkum dámar heldur væl at brúka óbundnu fornøvnini ein, eina og eitt eftir danskari fyrimynd, heldur lurtari, sum hevur sent okkum eina røð av dømum, har óbundnu fornøvnini verða óneyðuga nýtt.

  • Ein góð útbúgving byrjar við einum góðum lærara
  • Í staðin fyri kransar kann ein minnisgáva sendast til.....
  • Gesturin var ein yngri kvinna
  • Heima við hús hevur hon verið ein góð hjálp
  • Mugu leggja eina langtíðarætlan fyri Koronu.

- Okkum tørvar ikki at siga 'ein' og 'eitt' í heilum. Hetta er helst komið við týddum tekstum, har týðarin ikki hevur givið sær far um, at tey ikki skulu við, sigur Elin Henriksen.

 

Ikki

Tað er munur á at siga 'øll strandfaraskipini sigla ikki' og 'ikki øll strandfaraskipini sigla', heldur lurtari fyri í boðum til Málteigin.

Elin Henriksen er samd og sigur, at tað er hvør sín merking:

Siga vit: Øll skipini sigla ikki, so merkir tað, at eingi skip sigla.
Siga vit: Ikki øll skipini sigla, so eru nøkur, sum sigla.

 

Ganga til ítrótt

Tá eg var ung, spældi eg hondbólt og fótbólt, eg svam og gjørdi fimleik.

Í dag ganga tey ungu til alt. Tey siga, at tey ganga til fótbólt, ganga til hondbólt, ganga til fimleik og tey ganga eisini til svimjing. Kann man siga 'ganga' til allar ítróttargreinar, spyr lurtari, og ein annar spyr um munin á 'eg kann minnast' og 'eg minnist'.

Ofta hoyrast politikkarar siga: 'Vit vilja framburð' ella 'Vit vilja samstarv'.

Her er orðið, hava, tikið burtur. Sama ger seg galdandi við orðunum, hugsa og tosa, har orðið, um, verður tikið burtur, og tí hoyra vit fólk siga: Hugsar tú film ella sjónleik? Hugsar tú sparingar?

Elin Henriksen sigur, at tað er ið hvussu er frægari at siga 'vilja' enn 'ynskja'.

Vilja hoyrir til tey orðini, sum vit nevna háttarsagnorð (modalverbum), saman við skula, kunna, mega, munna.

Men henni hevði dámt betur, um vit brúktu vilja hava enn at taka orðið, hava, burtur.
 

Málteigurin

Føroyskt mál og mállæra eru til viðgerðar í sendingini Málteigurin, har Elin Henriksen er gestur. Fleiri evni verða tikin upp hvørja ferð, og lurtarar kunnu eisini senda spurningar og viðmerkingar inn til sendingina, sum eisini verða svarað og viðgjørd. Sendingin er at hoyra hvønn mánamorgun klokkan 9.05 og endursend leygardag klokkan 14.00.
Í orðum sum tøkulag og tøkugjald kemur orðið, tøku-, av orðinum taka. Sagnorðið verður gjørt um til eitt navnorð og sett saman við øðrum
09-10-2023
Í gomlum døgum stýrdu fyrisetingarnar millum, til, vegna, innan, uttan hvørsfalli, men í dag stýra tær eisini hvønnfalli - tó ongantíð hvørjumfalli
02-10-2023
Á føroyskum eitur einki voksin ella voksið, tá ið vit tosa um vøkstur. Børnini eru vaksin síðan seinast, og talið er vaksið, staðfestir Elini Henriksen
25-09-2023
Tað er ymiskt, hvørjum føllum ymisk sagnorð stýra. Uttan at hugsa okkum um siga vit at vaska bilin, men vaska barninum. Hví er tað so? Elin Henriksen greinar sagnorð og føll
18-09-2023
Orðini sjálv/ur og einsamøll/mallur verða ofta blandað. Ert tú sjálv inni, ella ert tú einsamøll inni? Elin Henriksen, málkøn, greinar munin
11-09-2023
Tá ið vit vísa tolsemi, eru vit rúmlig og góðtakandi, meðan tol merkir at vera tolin. Hesi bæði, tol og tolsemi, verða ofta blandað
04-09-2023
Ynskisháttur verður so at siga bert brúktur í føstum orðasambondum, og tí er næstan altíð talan um boðshátt, sum hevur ð í fleirtali. Latið bara vera við at hugsa um ynskishát
26-06-2023
Fyrr hóskaði myndin av pisu sera væl til føroyskar studentar, tí tey ungu vóru klár at fara á flog úr reiðrinum til Danmarkar at lesa víðari. Myndin er øðrvísi í dag
19-06-2023
At vakna upp og steingja upp eru dømi um danismur, tí á føroyskum siga vit vanliga, at vit vakna, og vit steingja. Einki upp verður lagt afturat
12-06-2023
Størsti parturin av sendingini er um danismur. Orðingar sum "hetta skal síggjast í ljósinum av", "Føroyar eru komnar í ringt ljós" og aðrar eru til viðgerðar
05-06-2023
At vera borin halakukk er vanlig orðing á føroyskum. Vit tosa um upprunan til orðið
22-05-2023
Lurtari spyr, nær vit brúka orðið, longur, og nær vit brúka orðið, longri. Mállærureglurnar eru greiðar, men ikki allir málfrøðingar eru samdir
15-05-2023