Málteigurin

Ein lógvi og ein lógv
30-05-2022
Kendasti lógvin man vera innsíðan á hondini og er kallkyn, meðan fuglurin, lógvin, er kvennkyn og bendist tí øðrvísi enn ein lógvi

Eg síggi viðhvørt, at fólk nevna ein fugl ein lógvi, fleiri lógvar. Kunnu tit greiða frá hesum, spyr lurtari.

Elin Henriksen, málkøn, greiðir frá, at nøkur orð eru komin í bland.

Kallkynsorðið lógvi hevur ymsar merkingar. Vanligasta merkingin er, at lógvin er innsíðan á hondini (rætt honum lógvan, upp í lógvan), men tað kann eisini vera fingravøttur við avkubbaðum fingrum, lítil kalvi, lítið jarðarstykki og ovari breiði parturin á krúnublaði.

Og so hava vit fleiri ymisk kvennkynsorð, sum eita lógv. Eitt er úr sjóvarmálanum:

  • 1 sandur sum alda brýtur á, tað brýtur sum á lógv (brýtur javn og samt, brot í brot)
  • 2 sjógvurin tætt úti fyri sandi, lógvin brýtur; lógvin er so hvøll aldudrátturin hoyrist væl

Hetta orðið kenna vit kanska best úr Saksun, har vit kunnu fara út á Lónna og vera úti á Lógv.

Ein onnur merking við somu bending er:
loðin síða á klæði (tað ið ullast á (vovnum el. bundnum) klæði), nappur (2), lógvin er slitin av teppinum

Vanligasta merkingin av lógv er tó fuglanavnið. Hesin fitti heiðafuglurin við sínum eyðkenda ljóði, sum vit hoyra, tá ið láirnar láta.

Tá ið summi siga lógvi í staðin fyri lógv, so kann tað annaðhvørt verða bland við kallkynsorðið lógvi, ella kann tað vera bland við fuglanavnið spógvi, sum jú er kallkyn, men ljóðini líkjast.

 

Villur í yrkingum

Yrkingin, Á, kundi á tíðarhavið, eftir Poul F. Joensen kom út í 1942 í savninum 'Millum heims og heljar', og har hevur hon hesa stavsetingina: kundi, og kasta (við ongum ð.

Hanus G. Johansen gjørdi yrkingina kenda við at seta lag til og syngja hana, útgávan er Gaman og álvara, og har er yrkingin prentað við somu stavseting sum upprunaliga.

Bæði Poul F. og Hanus hava málføri, har u-ending vanliga verður framborin i: kundi. Og ð hoyrist ikki.

Men hevði henda sama orðingin verið skrivað eftir rættstavingini, so hevði stavsetingin verið 'Áh, kundu ... vit akker kastað'.

Spurningurin er, eiga slíkar villur at at fáa frið, ella skulu tær rættast, tá ið vit varnast tær?

 

Umframt hesi evni umrøða vit, um tað eitur, at ein tík gongur við ella á illum, um at føroyingar brúka orðið, koyra, so nógv, s-ljóð í hvørfalli, nær tað er neyðugt at brúka orðið, ávikavist, raðtøl og orðið, loringin.
 

Málteigurin

Føroyskt mál og mállæra eru til viðgerðar í sendingini Málteigurin, har Elin Henriksen er gestur. Fleiri evni verða tikin upp hvørja ferð, og lurtarar kunnu eisini senda spurningar og viðmerkingar inn til sendingina, sum eisini verða svarað og viðgjørd. Sendingin er at hoyra hvønn mánamorgun klokkan 9.05 og endursend leygardag klokkan 14.00.
Um føroyskum máli skal vera lív lagað, ræður fyrst og fremst um at vera góður við tað. Elin Henriksen og Solby Christiansdóttir taka samanum í seinasta Málteiginum
29-04-2024
Hví siga vit bólta rút, hundavakt, manga takk, "banka upp undir borðið"? Onnur evni eru: Forråelse, gentunavnið Vár og munurin á menniskja- og menniskjansligt
22-04-2024
Hvat merkir orðingin við eymk og fret, og hví siga vit soleiðis, spyr lurtari Elina Henriksen í hesari sendingini
15-04-2024
Fyrr helt mann, at babba var barnamál, meðan vaksin søgdu pápi. Hetta er ikki galdandi longur, meðan mann í Suðuroy altíð hevur sagt pabba. Øll trý eru javngóð í dag
08-04-2024
Føroyar hava fingið sína fyrstu løggildu stavsetingarorðabók. Tað merkir, at Stavsetingarorðabókin ásetur almennar, føroyskar stavsetingarreglur, og hvussu vit eiga at stava
25-03-2024
Kvennkynsorðið vreiði er til viðgerðar í dagsins sending, eftir at ein prestur segði vreiða heldur enn vreiði. Elin Henriksen, málkøn, greiðir frá, hvussu hetta hongur saman
18-03-2024
Lurtari hevur hug til at týða danska orðið hygejne til heilsufrøði, men tað er at avmarka hetta hugtakið alt, alt ov nógv, heldur Elin Henriksen, málkøn
11-03-2024
Orðasmíð lyftir tekstir upp á eitt hægri stig. Ein av okkara heilt góðu orðasmiðum er skaldið Martin Joensen og við dømum úr hansara tekstum tosa vit um skaldsligt orðasmíð
04-03-2024
Eitt orð, sum mong ivast í, er danska orðið omsorgssvigt, sum mangan verður týtt til umsorganarsvik. Tvey betri orð eru: umsorganartrot og vansorgan, sigur Elin Henriksen
26-02-2024
Forhoyr og frágreiðing eru ikki tað sama, og lógarverkið brúkar ikki sjóforhoyr. Tí eiga vit at siga sjófrágreiðing á føroyskum, sigur Elin Henriksen, málkøn
19-02-2024
Skriðulop, skalvalop, áarlop og omanlop eru ikki tað sama, men summi kunnu brúkast hvørt um annað
12-02-2024
Føroyska navnalóggávan er ung, og tí eru fleiri stavsetingar til summi nøvn. So sum Elisabeth/Elisabet og Christian/Kristian. Skalt tú brúka -th og ch- fylgja treytir við
29-01-2024