- Tíðindi, mentan og ítróttur
Málteigurin
Summar fyrisetingar stýra annaðhvørt hvønn- ella hvørjumfalli, og summar stýra báðum. Í sendingini hesa ferð tosa vit um tríggjar av teimum sjey, sum stýra báðum.
Tær eru á, undir og yvir.
Hesar tríggjar fyrisetingarnar siga okkurt um stað: hvagar og hvar. Nú á døgum verður ofta sagt hvar í báðum førum, men har er munur á: hvagar fert tú, og hvar ert tú.
Tá ið vit kunnu siga hvagar, so er talan um onkra broytta støðu, broyting, flyting:
Á
- Hvagar fert tú? Eg fari umborð á bátin. Hvønnfall bátin, tú flytur teg, broytt støða.
- Hvar ert tú? Eg eri umborð á bátinum. Hvørjumfall bátinum,tú ert á sama stað, støðan er óbroytt.
- Nøkur dømi aftrat: tú setur teg á stólin - hvønnfall, tú situr á stólinum - hvørjumfall. Tú fert út á vegin - hvønnfall, tú gongur á vegnum - hvørjumfall.
UNDIR
- Hvagar fert tú? Eg leggi meg undir dýnuna (hvønnfall, flyting, broyting). Hvar ert tú? Eg liggi undir dýnuni(hvørjumfall, flyting, broyting).
- Tú setur stólin inn undir borðið (hvønnfall), og stólurin stendur undir borðinum (hvørjumfall). Tá ið tú byggir, leggur tú hitarør undir gólvið (hvønnfall), og rørini liggja so undir gólvinum (hvørjumfall).
YVIR
- Tá ið tú fert at mála, hvagar leggur tú so plast? Eg leggi plast oman yvir møblarnar (broyting, flyting, hvønnfall). Plastið liggur oman yvir møblunum (hvørjumfall, óbroytt støða).
- Tú kanst fara í troyggju uttan yvir skjúrtuna (hvønnfall, broyting), og so ert tú í troyggju uttan yvir skjúrtuni (hvørjumfall, óbroytt støða).
Trø tendra ikki seg sjálvi
Í nøkur ár hava vit hoyrt í lýsingum, at jólatræið tendrar, og nú hoyra vit eisini javnan, at tunnilin steingir. Men er hetta røtt málnýtsla? Kann eitt træ tendra og ein tunnil steingja?
At tendra er vanliga ávirkandi sagnorð: vit tendrað ljósið, og ljósið verður tendrað.
Orðið kann tó eisini vera óávirkandi, men tá er talan um flutta merking: hevur tú góða tendring, so tendrar tú - tvs. so verður tú lætt ill ella øsir teg.
Eingin ivi um, at tað er skeivt at siga, at jólatræið tendrar, og rætt at siga, at jólatræið verður tendrað, og sama ger seg galdandi við døminum um tunlar, sum steingja.
Gakk og hakk
Sagnorðið at ganga eitur gangið, tá ið vit geva fleiri boð. Altso, gangið í takt, men í eintali eitur tað gakk. Gakk avstað við tær ella gakk í takt. Men er tað lov at siga gang í staðin fyri gakk?
- At ganga eitur gakk í boðshátti eintali, men av tí, at hetta er so mikið sjáldsamt, verður ofta sagt gang í staðin, greiðir Elin Henriksen frá.
Víðka ella breiðka
Hoyrdi herfyri, at Tjørnuvíkarvegurin skal víðkast - tað haldi eg ljóða avbera skeivt, skrivar lurtari.
Vanliga siga vit um ein veg, sum er smalur, og vit vilja hava hann breiðan, at hann verður breiðkaður.
Hinvegin, so hevur smalur ymisk andnevni: umframt at breiður er tað øvugta av smalur, so er víður eisini tað mótsetta av smalur. T.d. eitt smalt skjúrt og eitt vítt skjúrt.