Málteigurin

Munurin á -ur ending og -ir ending hoyrist illa í talumáli
30-01-2023
Vit hoyra næstan ikki mun á, um mann sigur prestur ella prestir, tí ljóðini viðhvørt eru so veik. Men tað stavast við -ur

Lurtari spyr soleiðis:

Er tað rætt, tá ið mann fyri morgunlesturin í Kringvarpinum. sigur prestIR, heldur enn prestUR.

Elin Henriksen, málkøn, greiðir frá, at vit kunnu siga, at tað ikki longur ber til at skilja ímillum endingarnar -ir og -ur í talumáli. Ofta hoyra vit als ikki, hvør ending verður søgd; i- ella u-ljóðið verður viðhvørt so veikt, at vit næstan ikki hoyra tað.

- Stavsetingin heldur seg kortini til reglurnar, og fyrimunurin við tí er, at hon kann brúkast av øllum málførum.

Óttan og sjálv/ur takk

Hoyrdi prest siga óttanir í morgunlestrinum, er tað rætt?

Tað er vanligt at mynda kvennkynsorð burtur úr sagnorðum við at geva teimum an-ending: at stúra - stúran, at vitja - vitjan, at skipa - skipan. Og tað ber til at fata orðið 'óttan' sum eitt av hesum orðum, hóast tað ikki er at finna í nakrari orðabók.

Orðið sjálvur bendist á sama hátt sum navnorð í falli, tali og kyni, og tí svara vit: sjálv takk, um ein kvinna sigur takk fyri, og: sjálvur takk, um ein maður sigur takk.

Tiðnar ella bráðnar

Ein annar spurningur er, um kavi tiðnar ella bráðnar.
- Ja, eg vildi nú sagt, at tað toyar, ella at kavin tánar, tá ið tað verður lýggjari, kanska regn, og kavin so líðandi hvørvur, sigur Elin Henriksen. Og summi siga: nú toyggjar.

Hon leggur afturat, at annars var skilt ímillum: kavi bráðnar, og ísur tiðnar.

Og í øðrum sambandi: smørið bráðnar á pannuni, og maturin úr frystiboksini tiðnar.
 

Málteigurin

Føroyskt mál og mállæra eru til viðgerðar í sendingini Málteigurin, har Elin Henriksen er gestur. Fleiri evni verða tikin upp hvørja ferð, og lurtarar kunnu eisini senda spurningar og viðmerkingar inn til sendingina, sum eisini verða svarað og viðgjørd. Sendingin er at hoyra hvønn mánamorgun klokkan 9.05 og endursend leygardag klokkan 14.00.
Hví siga vit bólta rút, hundavakt, manga takk, "banka upp undir borðið"? Onnur evni eru: Forråelse, gentunavnið Vár og munurin á menniskja- og menniskjansligt
22-04-2024
Hvat merkir orðingin við eymk og fret, og hví siga vit soleiðis, spyr lurtari Elina Henriksen í hesari sendingini
15-04-2024
Fyrr helt mann, at babba var barnamál, meðan vaksin søgdu pápi. Hetta er ikki galdandi longur, meðan mann í Suðuroy altíð hevur sagt pabba. Øll trý eru javngóð í dag
08-04-2024
Føroyar hava fingið sína fyrstu løggildu stavsetingarorðabók. Tað merkir, at Stavsetingarorðabókin ásetur almennar, føroyskar stavsetingarreglur, og hvussu vit eiga at stava
25-03-2024
Kvennkynsorðið vreiði er til viðgerðar í dagsins sending, eftir at ein prestur segði vreiða heldur enn vreiði. Elin Henriksen, málkøn, greiðir frá, hvussu hetta hongur saman
18-03-2024
Lurtari hevur hug til at týða danska orðið hygejne til heilsufrøði, men tað er at avmarka hetta hugtakið alt, alt ov nógv, heldur Elin Henriksen, málkøn
11-03-2024
Orðasmíð lyftir tekstir upp á eitt hægri stig. Ein av okkara heilt góðu orðasmiðum er skaldið Martin Joensen og við dømum úr hansara tekstum tosa vit um skaldsligt orðasmíð
04-03-2024
Eitt orð, sum mong ivast í, er danska orðið omsorgssvigt, sum mangan verður týtt til umsorganarsvik. Tvey betri orð eru: umsorganartrot og vansorgan, sigur Elin Henriksen
26-02-2024
Forhoyr og frágreiðing eru ikki tað sama, og lógarverkið brúkar ikki sjóforhoyr. Tí eiga vit at siga sjófrágreiðing á føroyskum, sigur Elin Henriksen, málkøn
19-02-2024
Skriðulop, skalvalop, áarlop og omanlop eru ikki tað sama, men summi kunnu brúkast hvørt um annað
12-02-2024
Føroyska navnalóggávan er ung, og tí eru fleiri stavsetingar til summi nøvn. So sum Elisabeth/Elisabet og Christian/Kristian. Skalt tú brúka -th og ch- fylgja treytir við
29-01-2024
Millum ung hoyrist nýggjur málburður, har tey millum annað siga: 'Tað áhugar meg' heldur enn 'eg havi áhuga' ella 'hatta er áhugavert'
22-01-2024