Dick Cheney, fyrrverandi amerikanski varaforsetin, er deyður

Fyrrverandi amerikanski varaforsetin, Dick Cheney, doyði mánadagin, 84 ára gamal. Tað skrivar New York Times.

Dick Cheney var varaforseti hjá George W. Bush øll átta árini hann sat sum forseti, og tað verður sagt um hann, at hann helst er tann sterkasti varaforsetin, sum nakrantíð hevur verið. Starvið sum varaforseti er vanliga ikki kent fyri at vera serliga maktfult, men sambært bretska miðlinum The Guardian hevði Cheney eitt so gott tak á George W. Bush, at hann viðhvørt var sagdur at vera tann veruligi forsetin í USA.

Cheney var oddamaður í einum bólki av neo-konservativum, teirra millum Donald Rumsfeld, verjumálaráðharra, og varaverjumálaráðharranum, Paul Wolfowitz, og teir trýstu hart á forsetan fyri at fáa hann at leypa á Irak sum eitt aftursvar uppá álopini tann 9. september 2001. Trýstið eydnaðist, tí tann 20. mars 2003 leyp USA á Irak, og tað endaði við einum kríggi, um vardi til desember 2011.

Tá USA var álopið í september 2011, var George W. Bush staddur í einum skúla í Florida, og meðan forsetin var sendur móti einum bunkara í Nebraska hevði Dick Cheney ábyrgdina av landinum. Tað var tí eisini hann, sum gav boð um, at skjóta øll flogfør niður, sum nærkaðust Capitol-bygninginum.

Sambær CNN var Cheney høvuðsarkitekturin aftanfyri krígnum móti yvirgangi. 

Hetta hendi tó ikki uttan ákoyringar, kanska serliga fyri ta nógv umrøddu Guantanamo-leguna, har yvirgangsmenn undir illgruna skuldu haldast aftur. Serliga mannarættindafelagsskapir hava havt hvassar atfinningar móti leguni, serliga tí mann har brúkti tortur, tá fangarnir vórðu avhoyrdir.

Hóast hann var republikanari, so var Dick Cheney avgjørt ikki ein av fjepparunum hjá núverandi forsetanum, Donald Trump. Cheney stuðlaði annars Trump til valið í 2016, men hann broytti støðu, tá Donald Trump tapti valið í 2020, og serliga eftir álopið á Kongressina tann 6. januar 2021.

Cheney var sannførdur um, at Donald Trump var vandamikil fyri landið.

- Í okkara 246 ára longu søgu hevur tað ongantíð verið nakar, sum hevur verið ein størri hóttan móti okkarar republikk enn Donald Trump. Hann er ein ræðuskítur. Ein rættur maður hevði ikki logið fyri sínum viðhaldsfólkum. Hann tapti valið - og hann tapti stórt. Eg veit tað. Hann veit tað og innast inni haldi eg, at flestu republikanarar eisini vita tað.

Brotið við republikanararnar og Trump hevði við sær, at Cheney valdi demokratiska valevnið, Kamalu Harris, á valinum í 2024, men tað hevði hinvegin við sær, at hann misti ein stóran part av tí stuðli, sum hann hevði í republikanska flokkinum.

Dick Cheney var knýttur at amerikanska felagnum, Halliburton, sum fekk stórar fyrimunir av Irak-krígnum. Júst tann parturin gav honum trupulleikar, tí hann var ikki bara hvør sum helst í Halliburton, hann var stjóri og nevndarformaður í samtakinum, sum í 2024 (sum er langt aftaná tíðina hjá Cheney í felagnum) hevði ein umsetning upp á 22,9 milliardir dollarar, sum svarar til 157 milliardir krónur.

Dick Cheney var føddur í Lincoln, Nebraska tann 30. januar 1941. Hann giftist Lynne í 1964 og tey høvdu tvær døtur saman, Liz, sum eisini hevur verið politikari, og Mary. Hann hevur eisini havt stórar trupulleikar við hjartanum, og hevði fimm hjartatilburðir, áðrenn hann í 2012 fekk eina hjartatransplantatión.

Sambært New York Times doyði Cheney av fylgisjúkum sum lungnabruna og hjarta- og karsjúku.